Περνάς οδηγώντας μέσα από την Αρκαδική Πύλη, εννιά χιλιόμετρα μετά τον Μελιγαλά, και καταλαβαίνεις αμέσως ότι αυτός δεν είναι ένας συνηθισμένος αρχαιολογικός χώρος. Πού αλλού υπάρχει, άλλωστε, είσοδος αρχαίας πόλης την οποία να περνά ολόκληρο αυτοκίνητο; Η αρκαδική πύλη είναι ιδιαίτερη περίπτωση εισόδου αρχαίας πόλης, όμως: Μοιάζει χτισμένη από Κύκλωπες, τόσο γιγάντιοι είναι οι ογκόλιθοι που την αποτελούν. Υπήρξε, στην εποχή της, σύμβολο δύναμης και υπόδειγμα οχυρωματικής τεχνικής, που προστάτευε την οδική αρτηρία η οποία συνέδεε την Αρχαία Μεσσήνη με την Αρκαδία.
Και η πόλη του Επαμεινώνδα, βέβαια, είναι ιδιαίτερη περίπτωση αρχαίας πόλης. Κτισμένη τον χειμώνα του 370 π.Χ.-369 π.Χ., μετά τη νίκη του Θηβαίου στρατηγού ενάντια στους Σπαρτιάτες, για να συμβολίζει την ελεύθερη Μεσσηνία, υπήρξε το πολιτιστικό κέντρο της περιοχής για έξι περίπου αιώνες, μέχρι να ερημωθεί από την επιδρομή των Γότθων. Η αρχιτεκτονική της, η κατασκευή των τειχών της, η θέση της και η λαμπρότητά της εντυπωσίασαν ακόμα και τον πολυταξιδεμένο Παυσανία, όταν την επισκέφθηκε. Και συνεχίζει, δυο χιλιάδες χρόνια αργότερα, να εντυπωσιάζει τους επισκέπτες της, αρχαιολάτρες και μη, κοσμογυρισμένους ή όχι.
Δεν είναι μόνο η θέση της, κοντά στο μεσσηνιακό χωριό Μαυρομάτι, περικυκλωμένη από καταπράσινες βουνοπλαγιές που καταλήγουν απαλά στον μεσσηνιακό κάμπο, η οποία την κάνει να δίνει την εντύπωση ότι βρίσκεται στη μέση του πουθενά. Είναι και οι διαδρομές της, με τα χωμάτινα μονοπάτια της να ελίσσονται ανάμεσα σε ελαιόδεντρα και αρχαίους κίονες, κάτω από τον ανελέητο μεσσηνιακό ήλιο, να σκαρφαλώνουν πέτρινα σκαλιά στα οποία (είναι σχεδόν αδύνατο να πιστέψεις ότι) ανεβοκατέβαιναν άνθρωποι πριν από δυόμισι χιλιετίες.
Είναι, επίσης, το υπέροχα διατηρημένο αρχαίο της θέατρο, ένα από τα μεγαλύτερα του αρχαίου κόσμου, το Εκκλησιαστήριο με τα χαρακτηριστικά χρωματιστά μωσαϊκά, το υποβλητικό Ασκληπιείο, με το φουντωτό, καταπράσινο γκαζόν που το περιβάλλει, το Ιερό της Αρτέμιδος με το διάφανο στέγαστρό του να δημιουργεί παιχνίδια με το φως, η περίτεχνη Κρήνη της Αρσινόης και το υποβλητικό Στάδιο, το μέγεθος και η θέα του οποίου κόβουν την ανάσα. Το Στάδιο αναστηλώνεται, και η δουλειά που γίνεται είναι, στα μάτια του μέσου παρατηρητή, τουλάχιστον εντυπωσιακή
