Γλώσσα

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 25 Αυγούστου 2023
Μέχρι πρόσφατα, ίσως και μέχρι πέρυσι, το Google Translate αποτελούσε ένα υπερπολύτιμο εργαλείο μετάφρασης για εκείνους που δεν γνώριζαν τη γλώσσα κάποιου κειμένου, στους οποίους έδινε – έστω και με πολλά λάθη – μια γενική εικόνα για το περιεχόμενό του.

Ηδη, όμως, η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει πολύ πιο εξελιγμένα μέσα για τον ίδιο σκοπό, συμπεριλαμβανομένου του ChatGPT, η χρήση των οποίων αναμένεται ότι θα διευρύνεται διαρκώς. Ωστόσο, τίποτα από τα παραπάνω δεν έλυνε ένα άλλο πρόβλημα: της συνεννόησης ανθρώπων που βρίσκονταν σε μιαν άλλη χώρα, είτε ως τουρίστες είτε με άλλη ιδιότητα.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, η γνώση της τοπικής γλώσσας, έστω και από έναν/μία στην παρέα, αλλά και η αξιοποίηση εξειδικευμένων ξεναγών σε ειδικές περιπτώσεις έμοιαζαν να δίνουν ικανοποιητικές λύσεις, μιας και κανείς δεν θα μπορούσε να σκεφτεί να κάνει διακοπές έχοντας διαρκώς παρέα του ένα λεξικό ή γλωσσάρι, που θα ήταν διαρκώς ανοιχτό.

Είναι προφανές, σε κάθε περίπτωση, ότι όλα αυτά αποτελούσαν κίνητρο για την εκμάθηση ξένων γλωσσών, ειδικά από τους νέους ανθρώπους, καθώς έτσι είχαν ευκολότερη και πιο άμεση πρόσβαση στον πνευματικό και πολιτιστικό πλούτο της ανθρωπότητας. Πρώτα από όλα δε της αγγλικής, που εδώ και δεκαετίες έχει μετατραπεί σε ένα αναγκαίο εφόδιο για κάθε δραστηριότητα.

«Η αύξηση της χρήσης της αγγλικής γλώσσας τα έκανε όλα αυτά λιγότερο απαραίτητα. Ομως, επτά στους οκτώ κατοίκους του πλανήτη εξακολουθούν να μη μιλούν αγγλικά. Ετσι, έχουν πρακτικά τις εξής επιλογές: την παντομίμα, την έκπληξη αναφορικά με το τι θα φέρει ο σερβιτόρος για φαγητό ή την τεχνολογία», σύμφωνα με σχετική ανάλυση του «Economist».

Πράγματι, η ΑΙ έρχεται να αλλάξει τα δεδομένα και εδώ. Οπως χαρακτηριστικά σημειώνει το βρετανικό περιοδικό, στην πορεία είναι πολύ πιθανό να δημιουργηθεί μια μεγάλη κατηγορία ανθρώπων που «θα αντιμετωπίζουν την εκμάθηση μιας νέας γλώσσας με ένα μείγμα θαυμασμού και αμηχανίας, όπως πιθανώς θα έκαναν και στην περίπτωση των αποκαλούμενων extreme sports: καλό για σένα, εάν το έχεις, αλλά για μένα είναι λίγο επώδυνο».

Στο πιάτο

Με άλλα λόγια, έχοντας τη δυνατότητα για γρήγορη και εύκολη (και δωρεάν σε πολλές περιπτώσεις) πρόσβαση στα σύγχρονα εργαλεία μετάφρασης και επικοινωνίας σε άλλες γλώσσες πλην της μητρικής τους, ολοένα και περισσότεροι δεν θα κάνουν τον κόπο να αφιερώνουν χρόνο και χρόνια στην εκμάθηση μιας ξένης. Θα τα βρίσκουν, όπως θα έλεγαν και οι παλιοί, «στο πιάτο», με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε έναν κόσμο στον οποίο το προκάτ και το «τσιτάτο» τείνουν όχι απλώς να επικρατήσουν της δημιουργίας, αλλά ακόμη και να την εξαφανίσουν.

από ΤΑ ΝΕΑ

 

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 13 Ιουλίου 2023

Κάποτε έλεγαν ότι η γραφή ήταν το παράθυρο στην ψυχή..τώρα η ψηφιακή εποχή το έκλεισε το παράθυρο αυτό!

  • «Επειδή είμαι συγγραφέας, και επειδή είμαι συλλέκτης, το διαμέρισμά μου είναι γεμάτο με τετράδια που περιέχουν ένα μείγμα από ημερολογιακές εγγραφές και σχολικές εργασίες» γράφει η Rachel Gutman-Wei στο The Atlantic και συνεχίζει.
    Πολλές σελίδες δεν έχουν ημερομηνίες, αλλά μπορώ να καταλάβω σε ποια εποχή της ζωής μου αντιστοιχούν απλά κοιτάζοντας τον γραφικό χαρακτήρα. Στα πρώτα παραδείγματα, από το δημοτικό σχολείο, η γραφή μου είναι γωνιώδης, οδοντωτή- ακόμη και τα s και τα j γυρίζουν απότομες γωνίες. Στο γυμνάσιο, όταν ήθελα να γίνω πιο θηλυκή, έκανα τα γράμματά μου πιο στρογγυλά, κάθε καμπύλη μια φούσκα έτοιμη να σκάσει. Στην τρίτη τάξη του λυκείου, όταν ήρθε η ώρα να ασχοληθώ σοβαρά με την αίτηση για το κολέγιο, πέρασα στην καλλιγραφία, λεπτή και αυστηρά ελεγχόμενη.

    Κάθε μεταμόρφωσή μου έγινε σύμφωνα με την αιώνια αμερικανική πεποίθηση ότι οι άνθρωποι μπορούν να προσδιοριστούν από το πώς γράφουν τα γράμματά τους. Τώρα, όμως, αυτή η μορφή σηματοδότησης μπορεί να είναι ξεπερασμένη. Στην εποχή των κειμένων στις οθόνες, πολλοί από εμάς δεν γράφουν σχεδόν καθόλου με το χέρι, οπότε σπάνια έχουμε την ευκαιρία να αξιολογήσουμε τον χαρακτήρα του άλλου μέσω της γραφής.

    Η χειρόγραφη επικοινωνία, ως δική της γλώσσα, πεθαίνει

    Με την πάροδο των αιώνων, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι διαβάζουν αυτή τη γλώσσα έχει αλλάξει. Μέχρι το 1800, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, ο τρόπος γραφής δεν ήταν τόσο μια πράξη αυτοέκφρασης όσο ένας δείκτης της κοινωνικής σας κατηγορίας, συμπεριλαμβανομένου του επαγγέλματός σας.

    «Υπήρχαν ορισμένοι τύποι γραμματοσειράς για τους εμπόρους, για παράδειγμα, που υποτίθεται ότι αντανακλούσαν την αποτελεσματικότητα και την ταχύτητα με την οποία εργάζονταν οι έμποροι» λέει ηTamara Plakins Thornton, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο του Μπάφαλο και συγγραφέας του βιβλίου Handwriting in America. Οι δικηγόροι χρησιμοποιούσαν διαφορετική γραφή, οι αριστοκράτες άλλη, και ούτω καθεξής. Οι διακρίσεις επιβάλλονταν -από τους κοινωνικούς κανόνες, από τους δασκάλους, από τους πελάτες, τους συναδέλφους και τους εργοδότες.

    Οι άνδρες και οι γυναίκες, επίσης, είχαν τις δικές τους γραμματοσειρές

    Στους άνδρες διδάσκονταν «μυώδης γραφή», μου είπε η Κάρλα Πίτερσον, ομότιμη καθηγήτρια Αγγλικών στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ. Χρησιμοποιούσαν το roundhand, μια μεγαλύτερη γραφή που προοριζόταν να παράγεται με μεγαλύτερη πίεση στην πένα ή το στυλό- οι γυναίκες, αντίθετα, μάθαιναν τη στενότερη ιταλική γραφή, συγγενική με τη σημερινή πλάγια γραφή.

    Το τελευταίο στυλ ήταν συμπιεσμένο, λέει ο Ewan Clayton, ειδικός σε θέματα γραφής στο Πανεπιστήμιο του Sunderland, στο Ηνωμένο Βασίλειο, με τον ίδιο τρόπο που η μέση των γυναικών μπορεί να περιορίζεται από τη σύγχρονη μόδα. Τελικά, οι γυναίκες πέρασαν και αυτές στη χρήση στρογγυλής γραφής.

    Η ιδέα ότι ο γραφικός χαρακτήρας μπορεί να διαφέρει σημαντικά από το ένα άτομο στο άλλο -και ότι οι διαφορές αυτές μπορεί να είναι ένα μέσο για να δείξει κανείς την αληθινή του φύση- ξεκίνησε πραγματικά τον 19ο αιώνα, περίπου την εποχή που η επιχειρηματική αλληλογραφία και τα αρχεία άρχισαν να μεταφέρονται στη γραφομηχανή. Καθώς η γραφή απελευθερώθηκε από επαγγελματικούς περιορισμούς, έγινε πιο προσωπική.

    «Πραγματικά, υπήρχε η θεωρία ότι η γραφή μπορούσε να είναι η έκφραση του εαυτού, ότι πράγματι ο χαρακτήρας της γραφής έλεγε κάτι για τον χαρακτήρα του ατόμου» λέει ο Mark Alan Mattes, επίκουρος καθηγητής Αγγλικών στο Πανεπιστήμιο του Louisville και εκδότης της επερχόμενης συλλογής Handwriting in Early America.

    Η υπογραφή δηλώνει τον χαρακτήρα (;)

    Στη δεκαετία του 1840, ο Έντγκαρ Άλαν Πόε (ο οποίος είχε ενθουσιαστεί με κάθε είδους επιστημονικές μετρήσεις) δημοσίευσε τις αναλύσεις του για τις υπογραφές περισσότερων από 100 συγγραφέων και για το πώς οι γραμμές και τα σκιρτήματα τους αντιστοιχούσαν στο πεζογραφικό ύφος του κάθε συγγραφέα.

    Για το αυτόγραφο του Henry Wadsworth Longfellow, έγραψε: «Βλέπουμε εδώ σαφείς ενδείξεις της δύναμης, του σθένους και του λαμπερού πλούτου του λογοτεχνικού του ύφους- το σκόπιμο και σταθερό φινίρισμα των συνθέσεών του».

    Ο Πόε δεν ήταν εξίσου ευγενικός με την ποιήτρια Λύντια Σιγκούρνεϊ: «Από την υπογραφή της κυρίας S. θα μπορούσαμε εύκολα να σχηματίσουμε μια αληθινή εκτίμηση των συνθέσεών της. Η ελευθερία, η αξιοπρέπεια, η ακρίβεια και η χάρη, χωρίς πρωτοτυπία, μπορούν να της αποδοθούν σωστά. Έχει καλό γούστο, χωρίς ιδιοφυΐα».

    Ένας οδηγός του 1892 για τη γραφολογία είναι πιο συστηματικός, ενημερώνοντας τους αναγνώστες ότι οι άνθρωποι που συνδέουν όλα τα γράμματά τους στη βάση είναι «καθαρά επαγωγικοί» στη συλλογιστική τους, ενώ εκείνοι των οποίων τα γράμματα έχουν κάποιο περιθώριο είναι «καθαρά διαισθητικοί».

    Οι σημαντικές τελείες

    Οι γραφολογικές τάσεις συνεχίστηκαν και στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν ερευνητές δημοσίευσαν μελέτες που διακήρυτταν ότι οι αναγνώστες μπορούσαν να μαντέψουν το φύλο ενός ατόμου από τη γραφή του με μεγαλύτερη ακρίβεια – λες και οι μαθητές δεν είχαν ακόμα διδαχθεί ότι τα αγόρια και τα κορίτσια πρέπει να γράφουν με διαφορετικό τρόπο από μερικές δεκαετίες πριν.

    Μέχρι τη δεκαετία του 1970, οι επιστήμονες εξέταζαν τη γραφή για χαρακτηριστικά της προσωπικότητας – μια μελέτη διαπίστωσε ότι «οι ελλείπουσες τελείες στο γράμμα i σχετίζονται με το μη εγωκεντρικό, κοινωνικά ευαίσθητο άτομο», ενώ «αριθμός του γράμματος i σχετίζεται

    «Γινόμαστε μάρτυρες του θανάτου της γραφής»

    Η ανάλυση γραφής μετακινήθηκε περισσότερο προς το περιθώριο στην εποχή της συνδεσιμότητας με τους υπολογιστές, όταν η δακτυλογράφηση πήρε τη θέση της. «Γινόμαστε μάρτυρες του θανάτου της γραφής» διακήρυξε το Time το 2009.

    «Από τότε τα πράγματα έχουν γίνει πιο ψηφιακά. Τώρα περνάω το μισό χρόνο της ζωής μου μιλώντας με τους συναδέλφους μου και δεν έχω ιδέα πώς μοιάζει η γραφή τους. Το ίδιο ισχύει και για το υποσύνολο των φίλων μου που δεν τυχαίνει να στέλνουν κάρτες γενεθλίων. Μια από τις καλύτερες φίλες μου παντρεύεται του χρόνου, και δεν έχω δει ποτέ τον γραφικό χαρακτήρα του αρραβωνιαστικού της. Πώς υποτίθεται ότι θα ξέρω αν τείνει προς την εξαγωγή συμπερασμάτων ή τη διαίσθηση, αν είναι έξυπνος ή κοινωνικά ευαίσθητος, αν είναι καλλιτέχνης ή κατά συρροή δολοφόνος;» γράφει η Rachel Gutman-Wei στο The Atlantic.

    Ο γραφικός χαρακτήρας δε σημαίνει τίποτα

    Να ξεκαθαρίσω κάτι: H γραφολογία είναι, όπως είπε ο Thornton, «πλήρης μ@λ@κία». Πολύ λίγοι έμφυτοι παράγοντες επηρεάζουν τη γραφή ενός ατόμου. Ούτε η αναγνωσιμότητα ούτε η ακαταστασία υποδηλώνουν ευφυΐα.

    Ο γραφικός χαρακτήρας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάγνωση παθήσεων που επηρεάζουν τις κινήσεις ενός ατόμου, όπως η νόσος του Πάρκινσον, αλλά δεν μπορείτε να μάθετε τίποτα για την ηθική ίνα ενός ατόμου από το πώς διαγράφει τα «π» του.

    Στην πραγματικότητα, πολλές από τις ιδιότητες που κάποτε μεταφέρονταν με έναν συγκεκριμένο τύπο γραφής – λογοτεχνική κλίση ή συναισθηματικό άνοιγμα, για παράδειγμα – μπορεί πλέον να μεταφέρονται μέσω των σόσιαλ μίντια.

    Η ανάρτηση φωτογραφιών ή χειρόγραφων ποιημάτων στο Instagram, για παράδειγμα, δημιουργεί μια αίσθηση προσωπικής αυθεντικότητας ή εκφραστικότητας ή άμεσης επαφής με την προσωπικότητα.

    Οπότε, τι να αναλύσουμε πλέον; Τι χαρακτήρα έχουν τα app που χαρίζουν τη δυνατότητα να γράψουμε με το εφέ χειρόγραφου;

    Από theatlantic.com

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 31 Μαρτίου 2023
Στις σύγχρονες ΗΠΑ, κάθε πρωί χιλιάδες απόγονοι των Iνδιάνων που βλέπαμε στα γουέστερν σηκώνονται από το κρεβάτι τους και ξυρίζονται μπροστά στον καθρέφτη του μπάνιου.Οι πρόγονοί τους πίστευαν ότι ο καθρέφτης ήταν κάτι μαγικό…
Έχουν περάσει περίπου 50 μέρες από την αποστολή του προηγούμενου τεύχους μας, στο editorial του οποίου σάς είχαμε υποσχεθεί ότι θα επανέλθουμε στο θέμα του ChatGPT, ενός μοντέλου επεξεργασίας φυσικής γλώσσας με τη δυνατότητα να παράγει κείμενα, όταν δέχεται ερωτήματα από έναν χρήστη. Έκτοτε, αφενός πέσατε πάνω σε δεκάδες άρθρα για την τεχνητή νοημοσύνη και το ChatGPT, αφετέρου διατέθηκε στο κοινό η έκδοση 4 του εντυπωσιακού chatbot της OpenAI, το μοντέλο της οποίας δημιουργήθηκε με βάση 100 τρισεκατομμύρια παραμέτρους. Εάν ρίξατε μια ματιά στα άρθρα, είναι σίγουρο ότι διαβάσατε ποικίλες απόψεις για την επίδραση του ChatGPT στην καθημερινότητά μας, οι οποίες συγκλίνουν στην πρόβλεψη ότι η χρήση του ChatGPT θα φέρει την επανάσταση σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Στη μία άκρη του φάσματος αυτών των απόψεων βρίσκονται όσοι πιστεύουν πως το ChatGPT θα βοηθήσει δεκάδες επαγγελματίες να κάνουν τη δουλειά τους πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά, ενώ στην άλλη όσοι πιστεύουν πωςτο ChatGPT και τα αντίστοιχα chatbots που αναπτύσσονται από δεκάδες εταιρείες θα καταστήσουν περιττούς εκατομμύρια κειμενογράφους, γραφίστες, λογιστές, προγραμματιστές, μηχανικούς λογισμικού, ακτινοδιαγνώστες, αναλυτές δεδομένων, διαφημιστές, εκπαιδευτικούς, οικονομικούς αναλυτές, χρηματιστές, ψυχολόγους, δικηγόρους, δικαστές και υπαλλήλους σε υπηρεσίες εξυπηρέτησης πελατών. A, ναι, υπάρχουν και κάποιοι που θεωρούν ότι έχουμε μπροστά μας ένα ξεκάθαρο προμήνυμα της «εξέγερσης των μηχανών». (Μπορείτε να ηρεμήσετε – το GPT σημαίνει Generative Pretrained Transformer και όχι General Population Terminator.)
Σε ό,τι αφορά τη μετάφραση, έχουν ήδη γίνει οι πρώτες απόπειρες σύγκρισης της ποιότητας της μηχανικής μετάφρασης του ChatGPT με αυτή μηχανών όπως το Google Translate και το DeepL, και με βάση ορισμένα μοντέλα αξιολόγησης, η απόδοση του ChatGPT είναι εφάμιλλης ποιότητας. Τι σημαίνει αυτό για το επάγγελμα του μεταφραστή; Πιθανότατα τίποτα. Στην παρούσα φάση, το ChatGPT είναι (μεταξύ άλλων) απλώς άλλη μία μηχανή αυτόματης μετάφρασης, και μάλιστα με πολύ χαμηλό επίπεδο ποιότητας προς τα ελληνικά. Είναι γνωστό εδώ και πολλά χρόνια ότι η παγκόσμια αγορά της μετάφρασης λειτουργεί με ένα μοντέλο δύο ταχυτήτων: ένα μέρος της ενδιαφέρεται κυρίως για τη γρήγορη παραγωγή κειμένου με μικρό κόστος, ενώ ένα άλλο ενδιαφέρεται για την κειμενική ποιότητα, έστω κι αν αυτή κοστίζει χρόνο και χρήμα. Το ChatGPT και τα αντίστοιχα μοντέλα AI αναμένεται να χρησιμοποιηθούν κατά κόρον από τις εταιρείες που ανήκουν στο πρώτο στρατόπεδο, όπως άλλωστε και δεκάδες άλλα σχετικά γλωσσικά εργαλεία που αξιοποιούν τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης για την επεξεργασία της φυσικής γλώσσας. Πρόσφατα, μάλιστα, ο ενημερωτικός ιστότοπος Slator παρουσίασε 50 εταιρείες που ιδρύθηκαν τους τελευταίους 50 μήνες και αναπτύσσουν σχετικά εργαλεία (δείτε τη σχετική λίστα).
Μια –αρνητική για το επάγγελμά μας– συνέπεια, όμως, ενδέχεται να προκύψει από τη χρήση τέτοιων μοντέλων από μηχανές αναζήτησης. Η Microsoft, π.χ., μόλις διέθεσε στο κοινό μια νέα έκδοση της μηχανής αναζήτησης Bing (δείτε τη εδώ), η οποία χρησιμοποιεί το ChatGPT 4, ενώ ο περιηγητής ιστοσελίδων Opera προσφέρει τη δυνατότητα περίληψης των αποτελεσμάτων αναζήτησης με τη χρήση ΑΙ. Σε αντίθεση με μια μηχανή αναζήτησης, όταν θέτουμε ένα ερώτημα, το ChatGPT δεν μας κατευθύνει σε υπάρχοντα κείμενα που ενδέχεται να περιέχουν τις πληροφορίες που αναζητούμε, αλλά τα χρησιμοποιεί για να παραγάγει ένα δικό του κείμενο μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Εάν οι μηχανές αναζήτησης στραφούν σταδιακά σε αυτήν τη λογική, αυτό δεν θα είναι πρόβλημα για το γενικό κοινό, που κάνει αναζητήσεις όπως «πόσο γρήγορα τρέχει ένα τσιτάχ;» ή «πόσες φορές έχει παντρευτεί η Κιμ Καρντάσιαν;». Για τους μεταφραστές ωστόσο θα είναι, καθώς για τις ανάγκες της δουλειάς μας κάνουμε πολύ πιο εξειδικευμένες αναζητήσεις, και οι πληροφορίες που αναζητούμε είναι σπάνιες, ενώ συχνά εφαρμόζουμε κριτήρια ποιοτικής και ποσοτικής σύγκρισης για να επιλέξουμε την κατάλληλη μετάφραση ενός όρου μεταξύ πολλών πιθανών αποδόσεων.

Κατά τα λοιπά, οι πρώτες αναφορές για τις δυνατότητες του ChatGPT και οι πρώτες εκτιμήσεις για την επίδρασή του είναι ξεκάθαρα υπερβολικές, όπως άλλωστε συμβαίνει με πολλές νέες τεχνολογίες (θα θυμάστε τον ντόρο που είχε προκληθεί με τις πρώτες τηλεοράσεις 3D πριν από μερικά χρόνια – ποιος έχει τέτοια τηλεόραση σήμερα;). Εμείς κάναμε διάφορες δοκιμές, για να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας:

1. Ζητήσαμε μια ωραία ατάκα για να ξεκινήσεις το φλερτ με ένα άτομο που σε ενδιαφέρει ερωτικά, και η απάντηση που πήραμε ήταν: «Συγνώμη, μήπως έχεις έναν χάρτη; Γιατί κάθε που φορά που σε κοιτάω στα μάτια, χάνομαι». Αν οι μηχανές ΑΙ έπρεπε να βρουν ερωτικό σύντροφο, θα έμεναν στο ράφι με τέτοιες ατάκες.

2. Ζητήσαμε να μας γράψει ένα σύντομο διήγημα τρόμου, στο οποίο ένας άντρας και μια γυναίκα μπαίνουν σε ένα εγκαταλειμμένο σπίτι και έρχονται αντιμέτωποι με ένα τέρας. Το ChatGPT έγραψε ένα διήγημα 300 λέξεων με εντυπωσιακή ταχύτητα αλλά και με αφόρητη στερεοτυπία. Του ζητήσαμε να ξαναγράψει αυτό το διήγημα, κι αυτήν τη φορά οι πρωταγωνιστές να σκοτώνουν το τέρας με ένα πλαστικό λαγουδάκι. Στο διήγημα που λάβαμε, ο άντρας πετάει το πλαστικό λαγουδάκι στο τέρας, και το τέρας πεθαίνει. Εδώ το ChatGPT έκανε ακριβώς ό,τι του είπαμε, αλλά όχι με πειστικό τρόπο.
Με δεδομένο ότι το ChatGPT, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των δημιουργών του, έχει τη δυνατότητα να αναλύσει «σχεδόν κάθε βιβλίο που έχει εκδοθεί πριν από το 2021», του ζητήσαμε να μας δώσει τα βασικά υφολογικά στοιχεία των έργων του Howard Philips Lovecraft. H απάντησή του ήταν αρκετά καλή: σύνθετο λεξιλόγιο, ζωντανές περιγραφές με μακροπερίοδο λόγο, αναξιόπιστοι αφηγητές, γοτθικά στοιχεία. Βέβαια, στα υφολογικά χαρακτηριστικά συμπεριέλαβε και τον «κοσμικό τρόμο», ένα στοιχείο που αφορά τη θεματική και όχι το ύφος. Στη συνέχεια, του ζητήσαμε να ξαναγράψει το παραπάνω διήγημα σαν να το είχε γράψει ο H.P. Lovecraft. Μας έδωσε μια ελάχιστα παραλλαγμένη εκδοχή του διηγήματος, που σίγουρα δεν θύμιζε τον συγγραφέα που είχαμε επιλέξει. Όταν του ζητήσαμε να ξαναγράψει το διήγημα, αυτήν τη φορά μιμούμενο το ύφος του Lewis Carroll, πήραμε πάλι μια ελάχιστα παραλλαγμένη εκδοχή του διηγήματος, η οποία δεν είχε καμία σχέση με τη γραφή του Lewis Carroll.

3. Ζητήσαμε να μας δώσει μια συνταγή για το κλασικό ινδικό πιάτο νταλ μακάνι, και μας την έδωσε μέσα σε δευτερόλεπτα. Όταν του ζητήσαμε να μας μεταφράσει τη συνταγή στα ελληνικά, παρατηρήσαμε τα εξής λάθη (μεταξύ πολλών άλλων):

    * 1 cup Black lentils > 1 φλιτζάνι μαύροι φακοί

* 2 tomatoes, pureed > 2 ντομάτες, απομακρυνμένες [sic] από το σπίτι και καθαρισμένες
* Salt to taste > Αλάτι στη γεύση
* Add a pinch of salt and pressure cook for 5-6 whistles on high heat > Προσθέστε μια πρέσα αλατιού και μαγειρέψτε στην ταχύτητα για 5-6 σφυρίλατα σε υψηλή ζέστη

Στη συνέχεια, του υποδείξαμε τις παραπάνω φράσεις ως μεταφραστικά λάθη και του ζητήσαμε να τις ξαναμεταφράσει. Και να τι μας έδωσε:
    * 1 cup Black lentils > 1 φλιτζάνι μαύρου φακούλη

* 2 tomatoes, pureed > 2 ντομάτες, πελτοποιημένες
* Salt to taste > Αλάτι στο γούστο
* Add a pinch of salt and pressure cook for 5-6 whistles on high heat > Προσθέτουμε μια πρέζα αλατιού και τα μαγειρεύουμε στην ταχύτητα για 5-6 σφυρίδες σε υψηλή φωτιά

4. Ζητήσαμε να μας δώσει έναν οδηγό βήμα-προς-βήμα για τη δημιουργία ενός πρότζεκτ με πολλά αρχεία στο Trados Studio. Στον οδηγό που λάβαμε αγνοήθηκαν πλήρως όλοι οι μεταφραστικοί πόροι (μεταφραστικές μνήμες, ορολογικές βάσεις, λεξικά autosuggest), καθώς και αρκετές απαραίτητες ρυθμίσεις.

5. Ζητήσαμε να μας δώσει ένα κουίζ για την παθητική φωνή, με ερωτήσεις συμπλήρωσης κενών (fill in the blanks), για μαθητές της τάξης C. Μας το έδωσε αμέσως. Αν διδάσκετε αγγλικά, μη σκεφτείτε ότι λύσατε ένα πρόβλημά σας. Όταν δώσαμε το κουίζ στο ChatGPT και του ζητήσαμε να απαντήσει στις ερωτήσεις, τις απάντησε όλες σωστά. Άρα, κάλλιστα θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν και οι μαθητές, για να το απαντήσουν χωρίς κόπο. Ελαφρώς δώρον άδωρον η βοήθειά του, επομένως.

Πώς πρέπει, λοιπόν, να σκεφτόμαστε για το ChatGPT σε αυτήν τη φάση; Η σύντομη απάντηση είναι η εξής: πάρα πολύ ψύχραιμα και πάρα πολύ επιφυλακτικά σε σχέση με την εκτιμώμενη επίδρασή του. Σε κάποια πεδία θα αλλάξει ορισμένους επαγγελματικούς ρόλους, με τον ίδιο τρόπο που, π.χ., η μηχανική μετάφραση δημιούργησε την ειδικότητα του post-editor. Αλλά από εκεί ως την κατακλυσμιαία αλλαγή στην καθημερινή ζωή μας, η απόσταση είναι τεράστια. Η έντονη συζήτηση που γίνεται αυτόν τον καιρό υποκινείται σε μεγάλο βαθμό από τα συμφέροντα όσων θέλουν να πουλήσουν τεχνολογικές ιδέες που ενσωματώνουν το ChatGPT και όχι από τη «βέβαιη» επίδραση που θα έχει στη ζωή μας. Ούτε η τεχνολογία των chatbots είναι νέα (το πρώτο πειραματικό chatbot ονόματι ELIZA δημιουργήθηκε το 1966!), ούτε η τεχνητή νοημοσύνη έχει πείσει τους πάντες για την παντοδυναμία της τα επόμενα χρόνια (πολλά οικονομικά έντυπα άρχισαν να κάνουν λόγο για τη «φούσκα της τεχνητής νοημοσύνης» από το 2017!). Ο σπουδαίος γλωσσολόγος Noam Chomsky υποστηρίζει ότι η «νοημοσύνη» του ChatGPT είναι σε μεγάλο βαθμό επίπλαστη και το ίδιο το εργαλείο είναι μια «υψηλής τεχνολογίας μηχανή λογοκλοπής», ενώ ο Matthew Salganik, καθηγητής κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο Πρίνστον, αφού έκανε διάφορα πειράματα στα οποία προσπάθησε να δει εάν το ChatGPT θα τον βοηθούσε να αξιολογήσει εργασίες συναδέλφων του, επισημαίνει ότι «άλλο cool κι άλλο tool». Τα κείμενα που παράγει προς το παρόν το δημοφιλές chatbot είναι ουδέτερα, συντηρητικά και άχρωμα, χωρίς προσωπικότητα ή δημιουργική πρωτοτυπία και συχνά περιέχουν ανακρίβειες, ενώ πολλά εργαλεία ΑΙ για την παραγωγή περιεχομένου (generative AI) παρουσιάζονται ως μάγοι ή ταχυδακτυλουργοί, με τρόπο που ενισχύει τον ντόρο που τα αφορά και κλέβει τη δόξα από άλλες εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης που πραγματικά μας βοηθούν να πετύχουμε θαυμαστά πράγματα (όπως π.χ. στον τομέα της ιατρικής).

Όσο για τη μετάφραση, τη διδασκαλία ξένων γλωσσών και τα άλλα γλωσσικά επαγγέλματα, αν πρόκειται ποτέ να έρθει μια επανάσταση, αυτή φαίνεται να αργεί. Κάποια στιγμή, όμως, ίσως κληθούμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε ένα μοντέλο εργασίας που προωθεί την άνεσή μας και παράγει στερεότυπο περιεχόμενο και σε ένα άλλο που απαιτεί κόπο και επένδυση χρόνου, αλλά δίνει διέξοδο στη δημιουργικότητά μας και ακονίζει πολλές δεξιότητες. Δεν μπορούμε να σταματήσουμε την τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης – ούτε θα ήταν λογικό. Μπορούμε, όμως, να στραφούμε προς πελάτες και εργοδότες που εκτιμούν την ποιότητα, την πρωτοτυπία, την προσοχή στη λεπτομέρεια, την έμπνευση και τη δημιουργικότητα. Ως τότε, εμείς θα συνεχίσουμε να βλέπουμε εργαλεία όπως το ChatGPT σαν χάντρες και καθρεφτάκια…
Aπό meta|φραση newsletter – τεύχος 195 – Μάρτιος 2023
Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 4 Δεκεμβρίου 2022

Η Αγγλική γλώσσα έχει 490.000 λέξεις από τις οποίες 41.615 λέξεις. είναι από την Ελληνική γλώσσα.. (βιβλίο Γκίνες)

Η Ελληνική με την μαθηματική δομή της είναι η γλώσσα της πληροφορικής και της νέας γενιάς των εξελιγμένων υπολογιστών, διότι μόνο σ’ αυτήν δεν υπάρχουν όρια.
(Μπιλ Γκέιτς, Microsoft)

Η Ελληνική και η Κινέζικη είναι οι μόνες γλώσσες με συνεχή ζώσα παρουσία από τους ίδιους λαούς και…..στον ίδιο χώρο εδώ και 4.000 έτη. Όλες οι γλώσσες θεωρούνται κρυφοελληνικές, με πλούσια δάνεια από τη μητέρα των γλωσσών, την Ελληνική.
(Francisco Adrados, γλωσσολόγος).

Η Ελληνική γλώσσα έχει λέξεις για έννοιες οι οποίες παραμένουν χωρίς απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο Μόνον η Ελληνική γλώσσα ξεχωρίζει τη ζωή από το βίο, την αγάπη από τον έρωτα. Μόνον αυτή διαχωρίζει, διατηρώντας το ίδιο ριζικό θέμα, το ατύχημα από το δυστύχημα, το συμφέρον από το ενδιαφέρον.

Το εκπληκτικό είναι ότι η ίδια η Ελληνική γλώσσα μας διδάσκει συνεχώς πώς να γράφουμε σωστά. Μέσω της ετυμολογίας, μπορούμε να καταλάβουμε ποιός είναι ο σωστός τρόπος γραφής ακόμα και λέξεων που ποτέ δεν έχουμε δει ή γράψει.

Το «πειρούνι» για παράδειγμα, για κάποιον που έχει βασικές γνώσεις Αρχαίων Ελληνικών, είναι προφανές ότι γράφεται με «ει» και όχι με «ι» όπως πολύ άστοχα το γράφουμε σήμερα. Ο λόγος είναι πολύ απλός, το «πειρούνι» προέρχεται από το ρήμα «πείρω» που σημαίνει τρυπώ-διαπερνώ, ακριβώς επειδή τρυπάμε με αυτό το φαγητό για να το πιάσουμε.

Επίσης η λέξη «συγκεκριμένος» φυσικά και δεν μπορεί να γραφτεί «συγκεκρυμμένος», καθώς προέρχεται από το «κριμένος» (αυτός που έχει δηλαδή κριθεί) και όχι βέβαια από το «κρυμμένος» (αυτός που έχει κρυφτεί).

Άρα το να υπάρχουν πολλά γράμματα για τον ίδιο ήχο (π.χ. η, ι, υ, ει, οι κτλ) όχι μόνο δεν θα έπρεπε να μας δυσκολεύει, αλλά αντιθέτως να μας βοηθάει στο να γράφουμε πιο σωστά, εφόσον βέβαια έχουμε μια βασική κατανόηση της γλώσσας μας.

Επιπλέον η ορθογραφία με την σειρά της μας βοηθάει αντίστροφα στην ετυμολογία αλλά και στην ανίχνευση της ιστορική πορείας της κάθε μίας λέξης. Και αυτό που μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την καθημερινή μας νεοελληνική γλώσσα περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι η γνώση των Αρχαίων Ελληνικών.

Είναι πραγματικά συγκλονιστικό συναίσθημα να μιλάς και ταυτόχρονα να συνειδητοποιείς τι ακριβώς λές, ενώ μιλάς και εκστομίζεις την κάθε λέξη ταυτόχρονα να σκέφτεσαι την σημασία της.

Είναι πραγματικά μεγάλο κρίμα να διδάσκονται τα Αρχαία με τέτοιο φρικτό τρόπο στο σχολείο ώστε να σε κάνουν να αντιπαθείς κάτι το τόσο όμορφο και συναρπαστικό.

Η ΣΟΦΙΑ

Στη γλώσσα έχουμε το σημαίνον (την λέξη) και το σημαινόμενο (την έννοια). Στην Ελληνική γλώσσα αυτά τα δύο έχουν πρωτογενή σχέση, καθώς αντίθετα με τις άλλες γλώσσες το σημαίνον δεν είναι μια τυχαία σειρά από γράμματα.

Σε μια συνηθισμένη γλώσσα όπως τα Αγγλικά μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι να λέμε το σύννεφο car και το αυτοκίνητο cloud, και από την στιγμή που το συμφωνήσουμε να ισχύει. Στα Ελληνικά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον.

Γι’ αυτό το λόγο πολλοί διαχωρίζουν τα Ελληνικά σαν «εννοιολογική» γλώσσα από τις υπόλοιπες «σημειολογικές» γλώσσες.
Μάλιστα ο μεγάλος φιλόσοφος και μαθηματικός Βένερ Χάιζενμπεργκ είχε παρατηρήσει αυτή την σημαντική ιδιότητα για την οποία είχε πει «Η θητεία μου στην αρχαία Ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση. Στην γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στην λέξη και στο εννοιολογικό της περιεχόμενο».

Όπως μας έλεγε και ο Αντισθένης, «Αρχή σοφίας, η των ονομάτων επίσκεψις». Για παράδειγμα ο «άρχων» είναι αυτός που έχει δική του γη (άρα=γή + έχων). Και πραγματικά, ακόμα και στις μέρες μας είναι πολύ σημαντικό να έχει κανείς δική του γη / δικό του σπίτι.

Ο «βοηθός» σημαίνει αυτός που στο κάλεσμα τρέχει Βοή=φωνή + θέω=τρέχω. Ο Αστήρ είναι το αστέρι, αλλά η ίδια η λέξη μας λέει ότι κινείται, δεν μένει ακίνητο στον ουρανό (α + στήρ από το ίστημι που σημαίνει στέκομαι).

Αυτό που είναι πραγματικά ενδιαφέρον, είναι ότι πολλές φορές η λέξη περιγράφει ιδιότητες της έννοιας την οποίαν εκφράζει, αλλά με τέτοιο τρόπο που εντυπωσιάζει και δίνει τροφή για τη σκέψη.
Για παράδειγμα ο «φθόνος» ετυμολογείται από το ρήμα «φθίνω» που σημαίνει μειώνομαι. Και πραγματικά ο φθόνος σαν συναίσθημα, σιγά-σιγά μας φθίνει και μας καταστρέφει. Μας «φθίνει» – ελαττώνει ως ανθρώπους – και μας φθίνει μέχρι και την υγεία μας.

Και, βέβαια, όταν αναφερόμαστε σε κάτι που είναι τόσο πολύ ώστε να μην τελειώνει, πως το λέμε; Μα, φυσικά, «άφθονο».

Έχουμε τη λέξη «ωραίος» που προέρχεται από την «ώρα». Διότι για να είναι κάτι ωραίο, πρέπει να έλθει και στην ώρα του. Ωραίο δεν είναι το φρούτο όταν είναι άγουρο ή σαπισμένο και ωραία γυναίκα δεν είναι κάποια ούτε στα 70 της άλλα ούτε φυσικά και στα 10 της. Ούτε το καλύτερο φαγητό είναι ωραίο όταν είμαστε χορτάτοι, επειδή, σε αυτή την περίπτωση, δεν μπορούμε να το απολαύσουμε.

Ακόμα έχουμε την λέξη «ελευθερία» για την οποία το «Ετυμολογικόν Μέγα» διατείνεται «παρά το ελεύθειν όπου ερά» = το να πηγαίνει κανείς όπου αγαπά .. Άρα βάσει της ίδιας της λέξης, ελεύθερος είσαι όταν έχεις τη δυνατότητα να πάς όπου αγαπάς.

Πόσο ενδιαφέρουσα ερμηνεία
Το άγαλμα ετυμολογείται από το αγάλλομαι (ευχαριστιέμαι) επειδή όταν βλέπουμε (σε αρχική φάση οι Θεοί) ένα όμορφο αρχαιοελληνικό άγαλμα η ψυχή μας ευχαριστείται, αγάλλεται. Και από το θέαμα αυτό επέρχεται η αγαλλίαση. Αν κάνουμε όμως την ανάλυση της λέξης αυτής θα δούμε ότι είναι σύνθετη από αγάλλομαι + ίαση(=γιατρειά)<span;>.

Άρα, για να συνοψίσουμε, όταν βλέπουμε ένα όμορφο άγαλμα (ή οτιδήποτε όμορφο), η ψυχή μας αγάλλεται και γιατρευόμαστε. Και πραγματικά, γνωρίζουμε όλοι ότι η ψυχική μας κατάσταση συνδέεται άμεσα με τη σωματική μας υγεία.

Παρένθεση: και μια και το έφερε η «κουβέντα», η Ελληνική γλώσσα μας λέει και τι είναι άσχημο. Από το στερητικό «α» και την λέξη σχήμα μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε τι. Για σκεφτείτε το λίγο.

Σε αυτό το σημείο, δεν μπορούμε παρά να σταθούμε στην αντίστοιχη Λατινική λέξη για το άγαλμα (που μόνο Λατινική δεν είναι). Οι Λατίνοι ονόμασαν το άγαλμα, statua από το Ελληνικό «ίστημι» που ήδη αναφέραμε, και το ονόμασαν έτσι επειδή στέκει ακίνητο. Προσέξτε την τεράστια διαφορά σε φιλοσοφία μεταξύ των δύο γλωσσών, αυτό που σημαίνει στα Ελληνικά κάτι τόσο βαθύ εννοιολογικά, για τους Λατίνους είναι απλά ένα ακίνητο πράγμα.

Είναι προφανής η σχέση που έχει η γλώσσα με τη σκέψη του ανθρώπου. Όπως λέει και ο George Orwell στο αθάνατο έργο του «1984», απλή γλώσσα σημαίνει και απλή σκέψη. Εκεί το καθεστώς προσπαθούσε να περιορίσει την γλώσσα για να περιορίσει την σκέψη των ανθρώπων, καταργώντας συνεχώς λέξεις.

«Η γλώσσα και οι κανόνες αυτής αναπτύσσουν την κρίση», έγραφε ο Μιχάι Εμινέσκου, εθνικός ποιητής των Ρουμάνων.

Μια πολύπλοκη γλώσσα αποτελεί μαρτυρία ενός προηγμένου πνευματικά πολιτισμού. Το να μπορείς να μιλάς σωστά σημαίνει ότι ήδη είσαι σε θέση να σκέφτεσαι σωστά, να γεννάς διαρκώς λόγο και όχι να παπαγαλίζεις λέξεις και φράσεις.

Η ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑ

Η Ελληνική φωνή κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν «αυδή». Η λέξη αυτή δεν είναι τυχαία αφού προέρχεται από το ρήμα «άδω» που σημαίνει τραγουδώ.
Όπως γράφει και ο μεγάλος ποιητής και ακαδημαϊκός Νικηφόρος Βρεττάκος:
«Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φώς θα ελιχθώ προς τα πάνω, όπως ένα ποταμάκι που μουρμουρίζει. Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω Ελληνικά, επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε Μεταξύ τους με μουσική».
Ο γνωστός Γάλλος συγγραφεύς Ζακ Λακαρριέρ επίσης μας περιγράφει την κάτωθι εμπειρία από το ταξίδι του στην Ελλάδα:«Άκουγα αυτούς τους ανθρώπους να συζητούν σε μια γλώσσα που ήταν για μένα αρμονική αλλά και ακατάληπτα μουσική. Αυτό το ταξίδι προς την πατρίδα – μητέρα των εννοιών μας – μου απεκάλυπτε ένα άγνωστο πρόγονο, που μιλούσε μια γλώσσα τόσο μακρινή στο παρελθόν, μα οικεία και μόνο από τους ήχους της. Αισθάνθηκα να τα έχω χαμένα, όπως αν μου είχαν πει ένα βράδυ ότι ο αληθινός μου πατέρας ή η αληθινή μου μάνα δεν ήσαν αυτοί που με είχαν αναστήσει».

Ο διάσημος Έλληνας και διεθνούς φήμης μουσικός Ιάνης Ξενάκης, είχε πολλές φορές τονίσει ότι η μουσικότητα της Ελληνικής είναι εφάμιλλη της συμπαντικής.
Αλλά και ο Γίββων μίλησε για μουσικότατη και γονιμότατη γλώσσα, που δίνει κορμί στις φιλοσοφικές αφαιρέσεις και ψυχή στα αντικείμενα των αισθήσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι οι Αρχαίοι Έλληνες δεν χρησιμοποιούσαν ξεχωριστά σύμβολα για νότες, χρησιμοποιούσαν τα ίδια τα γράμματα του αλφαβήτου.

«Οι τόνοι της Ελληνικής γλώσσας είναι μουσικά σημεία που μαζί με τους κανόνες προφυλάττουν από την παραφωνία μια γλώσσα κατ’ εξοχήν μουσική, όπως κάνει η αντίστιξη που διδάσκεται στα ωδεία, ή οι διέσεις και υφέσεις που διορθώνουν τις κακόηχες συγχορδίες», όπως σημειώνει η φιλόλογος και συγγραφεύς Α. Τζιροπούλου-Ευσταθίου.
Είναι γνωστό εξάλλου πως όταν οι Ρωμαίοι πολίτες πρωτάκουσαν στην Ρώμη Έλληνες ρήτορες, συνέρρεαν να θαυμάσουν, ακόμη και όσοι δεν γνώριζαν Ελληνικά, τους ανθρώπους που «ελάλουν ώς αηδόνες».

Δυστυχώς κάπου στην πορεία της Ελληνικής φυλής, η μουσικότητα αυτή (την οποία οι Ιταλοί κατάφεραν και κράτησαν) χάθηκε, προφανώς στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Να τονίσουμε εδώ ότι οι άνθρωποι της επαρχίας, του οποίους συχνά κοροϊδεύουμε για την προφορά τους, είναι πιο κοντά στην Αρχαιοελληνική προφορά από ό,τι εμείς οι άνθρωποι της πόλεως.

Η Ελληνική γλώσσα επιβλήθηκε αβίαστα (στους Λατίνους) και χάρη στην μουσικότητά της.

Όπως γράφει και ο Ρωμαίος Οράτιος «Η Ελληνική φυλή γεννήθηκε ευνοημένη με μία γλώσσα εύηχη, γεμάτη μουσικότητα»

Aπό www.olympia.gr

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 20 Νοεμβρίου 2022

Βρισκόμαστε στη νοτιοανατολική επαρχία Χουνάν της Κίνας. Φανταστείτε απόκρημνες κορυφές από ψαμμίτη, βαθιά χαραγμένες κοιλάδες ποταμών και ομίχλη που σκεπάζει τους ορυζώνες. Τα βουνά καλύπτουν περισσότερο από το 80% της περιοχής. Τα απομονωμένα χωριά στις πλαγιές των λόφων αναπτύσσονται ανεξάρτητα το ένα από το άλλο.Εδώ, κρυμμένο ανάμεσα στις βραχώδεις πλαγιές και τα αγροτικά χωριά των ποταμών, γεννήθηκε η Nüshu. Πριν από περίπου 400 χρόνια, οι γυναίκες ήταν περιορισμένες στα δωμάτια τους με δεμένα πόδια. Έπρεπε να κάπως να τα βγάλουν πέρα. Ώσπου βρήκαν έναν τρόπο να εκφράζουν τις πιο προσωπικές τους σκέψεις η μία στην άλλη, χωρίς να τις καταλαβαίνουν οι άνδρες.

Μια κρυφή απειλούμενη γλώσσα μόνο για γυναίκες

Η Nüshu είναι μια συλλαβική γραφή – που σημαίνει «γυναικεία γραφή» στα κινεζικά – και αναδείχθηκε στην κομητεία Jiangyong του Χουνάν. Το γιατί άνθισε σε αυτό το απομακρυσμένο μέρος, παραμένει ένα μυστήριο. Είναι αξιοσημείωτο ότι, για εκατοντάδες ή ενδεχομένως χιλιάδες χρόνια, αυτή η ανείπωτη γραφή παρέμεινε άγνωστη στον έξω κόσμο μέχρι τη δεκαετία του 1980.
Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι η γλώσσα μόνο για γυναίκες χρονολογείται από τη δυναστεία Σονγκ (960-1279) ή ακόμη και από τη δυναστεία Σανγκ πριν από περισσότερα από 3.000 χρόνια. Είναι μια φωνητική γραφή που διαβάζεται από τα δεξιά προς τα αριστερά και αντιπροσωπεύει ένα συνονθύλευμα τεσσάρων τοπικών διαλέκτων που μιλιούνται στην αγροτική Jiangyong.
Κάθε σύμβολο αντιπροσωπεύει μια συλλαβή και γράφτηκε με ακονισμένα ραβδιά μπαμπού και αυτοσχέδιο μελάνι τα καμένα υπολείμματα των γουόκ. Επηρεασμένο από τους κινεζικούς χαρακτήρες, το στυλ του είναι παραδοσιακά πιο επιμηκυμένο με καμπύλες, νηματοειδείς γραμμές που κλίνουν διαγώνια προς τα κάτω.
Περιγράφεται και ως «γραφή κουνουπιών» από τους ντόπιους λόγω της αγκαθωτής εμφάνισής της. Η γραφή μεταβιβάστηκε από τις αγρότισσες μητέρες στις κόρες τους και εφαρμόστηκε μεταξύ αδελφών και φίλων στη φεουδαρχική κοινωνία της Κίνας. Η τελευταία άριστη γνώστρια πέθανε στις 20 Σεπτεμβρίου 2004 σε ηλικία 98 ετών.
Αν και η Nüshu δεν μιλιόταν, οι γυναίκες στις κοινωνικές συγκεντρώσεις τραγουδούσαν και απήγγειλαν ποιήματα. Αυτά κυμαίνονταν από παιδικά τραγούδια μέχρι αφιερώσεις γενεθλίων και προσωπικές λύπες ή παράπονα για γάμο.
Αυτή η ελάχιστα γνωστή γραπτή γλώσσα αναβιώνει σήμερα στο μικροσκοπικό χωριό Puwei, το οποίο περιβάλλεται από τον ποταμό Xiao και είναι προσβάσιμο μόνο μέσω μιας μικρής κρεμαστής γέφυρας. Επτά διερμηνείς ή «κληρονόμοι» της γλώσσας, μαθαίνουν να διαβάζουν, να γράφουν, να τραγουδούν και να κεντάνε Nüshu.

Ένας κώδικας αντίστασης απέναντι στην πατριαρχική κοινωνία

Η Nüshu παρείχε έναν τρόπο στις γυναίκες να αντιμετωπίζουν τις οικιακές και κοινωνικές δυσκολίες. Βοήθησε στη διατήρηση δεσμών φιλίας σε διαφορετικά χωριά. Κεντούσαν τα συντροφικά λόγια σε υφάσματα, μαντήλια, βαμβακερές ζώνες και τα έγραφαν σε βιβλία και χάρτινες βεντάλιες.
Οι ηλικιωμένες γυναίκες συχνά συνέθεταν αυτοβιογραφικά τραγούδια για να διηγηθούν στις φίλες τους τις εμπειρίες τους. Ήθελαν να προωθήσουν την ηθική και να διδάξουν σε άλλες γυναίκες πώς να είναι καλές σύζυγοι μέσω της αγνότητας, της ευσέβειας και του σεβασμού.
Εκείνη την εποχή οι γυναίκες, των οποίων τα πόδια ήταν μεταφορικά και κυριολεκτικά δεμένα, στερούνταν εκπαιδευτικών προνομίων. Πολλές από αυτές τις γυναίκες ήταν αναλφάβητες και απλώς εξασκούνταν στο να αντιγράφουν τη Nüshu όπως την έβλεπαν. Με την πάροδο του χρόνου, δημιουργήθηκε μια ξεχωριστή γυναικεία κουλτούρα που υπάρχει ακόμη και σήμερα
Αρχικά θεωρήθηκε ως πράξη ανυπακοής απέναντι στην άκρως πατριαρχική κοινωνία της Κίνας. Ιστορικά, δεν ήταν κοινωνικά αποδεκτό για τις Κινέζες γυναίκες να μιλούν ανοιχτά για τις προσωπικές τους τύψεις, δυσκολίες της αγροτικής ζωής ή τα συναισθήματα θλίψης. Η Nüshu παρείχε μια διέξοδο στις γυναίκες και συνέβαλε στους δεσμούς γυναικείας φιλίας και υποστήριξης.
Αυτό είχε μεγάλη σημασία σε μια κοινωνία που κυριαρχούνταν από άνδρες. Οι γυναίκες που δημιούργησαν αυτόν τον ισχυρό δεσμό ήταν γνωστές ως «ορκισμένες αδελφές». Ήταν συνήθως μια ομάδα τριών ή τεσσάρων νέων γυναικών που έδιναν όρκο φιλίας γράφοντας επιστολές η μια στην άλλη.

Δίπλα σε ένα πηγάδι,
κανείς δεν διψάει. 

Δίπλα σε μια αδελφή,
κανείς δεν απελπίζεται.

(Κείμενο Nüshu από τον καθηγητή Zhao Liming, μέσω του Tim Brookes στο «The Endangered Alphabets Project») 
Ενώ ήταν αναγκασμένες να παραμένουν υποταγμένες στους άνδρες των οικογενειών τους, οι ορκισμένες αδελφές έβρισκαν παρηγοριά μεταξύ τους. H Nüshu έχει ολοκληρώσει την ιστορική της αποστολή ως πολιτιστικό εργαλείο για τις εργαζόμενες γυναίκες της κατώτερης τάξης που δεν είχαν το δικαίωμα στην εκπαίδευση.

Πλέον αφήνει μόνο την όμορφη καλλιγραφία, τη σοφία και το γενναίο πνεύμα στις μελλοντικές γενιές γυναικών.

Γράφει η Βασιλίνα Ριστάνη

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 10 Νοεμβρίου 2022

Οι Χαναναίοι ζούσαν σε μια περιοχή που περιλαμβάνει τμήματα του σημερινού Ισραήλ, της Παλαιστίνης, του Λιβάνου, της Συρίας και της Ιορδανίας και ονομάζεται Χαναάν. Η περιοχή αναφέρεται σε όλη την εβραϊκή Βίβλο και σε ιστορικά κείμενα που χρονολογούνται από το 3600 π.Χ. Η χτένα αποκαλύφθηκε στο Τελ Λαχίς, τα απομεινάρια μιας σημαντικής Χαναανιτικής πόλης-κράτους της δεύτερης χιλιετίας π.Χ.. Από το 1800 έως το 1150 π.Χ., η Λαχίς ήταν το σημαντικότερο κέντρο για τη χρήση και τη διατήρηση του Χαναανιτικού αλφαβήτου. Μέχρι σήμερα, 10 Χαναανιτικές επιγραφές έχουν βρεθεί στο Τελ Λαχίς, αλλά ποτέ μία που να περιέχει μια πλήρη φράση – μέχρι τώρα.

«Πρόκειται για ένα ορόσημο στην ιστορία της ανθρώπινης ικανότητας γραφής»

«Αυτή είναι η πρώτη φράση που βρέθηκε ποτέ στη γλώσσα των Χαναναίων στο Ισραήλ. Υπάρχουν Χαναναίοι στην Ουγκαρίτ της Συρίας, αλλά γράφουν με διαφορετική γραφή, όχι με το αλφάβητο που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα» δήλωσε ο Γιοσέφ Γκαρφίνκελ, αρχαιολόγος στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ και συν-συγγραφέας της μελέτης. «Οι πόλεις της Χαναάν αναφέρονται σε αιγυπτιακά έγγραφα, στα γράμματα της Αμάρνας που ήταν γραμμένα στα Ακκαδιανά και στην Εβραϊκή Βίβλο. Η επιγραφή της χτένας αποτελεί άμεση απόδειξη για τη χρήση του αλφαβήτου στις καθημερινές δραστηριότητες πριν από περίπου 3.700 χρόνια. Πρόκειται για ένα ορόσημο στην ιστορία της ανθρώπινης ικανότητας γραφής»

Η χτένα έχει μήκος περίπου μία ίντσα και πλάτος 0,9 ίντσες και έχει δόντια και στις δύο πλευρές που πιθανώς χρησιμοποιούνταν για την αφαίρεση των ψειρών και των αυγών τους από τα μαλλιά, παρόμοια με τις αμφίπλευρες χτένες για τις ψείρες που χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα. Οι χτένες κατά τη διάρκεια αυτής της περιοχής κατασκευάζονταν από οστό, ξύλο ή πολυτελές ελεφαντόδοντο. Το ελεφαντόδοντο ήταν το πιο ακριβό υλικό που πιθανότατα εισήχθη. Οι συγγραφείς θεωρούν ότι η χτένα πιθανότατα προερχόταν από την Αίγυπτο, δεδομένου ότι δεν υπήρχαν ελέφαντες στη Χαναάν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Η εισαγωγή ενός τόσο κομψού εντομοκτόνου δείχνει ότι ακόμη και οι πλούσιοι και ισχυροί άνθρωποι δεν ήταν απρόσβλητοι από την ενόχληση των ψειρών.

Μικροσκοπικά υπολείμματα μερικών από τις πραγματικές ψείρες του κεφαλιού (περίπου 0,02 ίντσες) βρέθηκαν στο δεύτερο δόντι της χτένας. Οι καιρικές συνθήκες και το κλίμα του Λαχίς δεν επέτρεψαν τη διατήρηση ολόκληρης ψείρας στη χτένα, αλλά η εξωτερική χιτίνη μεμβράνη ενός εντόμου στο στάδιο της νύμφης επέζησε.

Η ΕΠΙΔΕΞΙΑ ΧΑΡΑΞΗ ΤΟΥ ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗ

Σύμφωνα με τη μελέτη, πολλά από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της χτένας (παρά το μικροσκοπικό της μέγεθος) βοηθούν τους ερευνητές να συμπληρώσουν τα κενά γνώσης σχετικά με τον πολιτισμό της Χαναάν κατά την Εποχή του Χαλκού, η οποία διήρκεσε από το 3000 έως το 1000 π.Χ.. Δείχνει για πρώτη φορά μια ολόκληρη λεκτική πρόταση γραμμένη στη διάλεκτο που μιλούσαν οι Χαναναίοι κάτοικοι της Λαχίς, ώστε οι επιστήμονες να μπορούν να τη συγκρίνουν με άλλες γραπτές γλώσσες της Εποχής του Χαλκού. Η επιγραφή ρίχνει επίσης φως σε μερικές από τις πιο τετριμμένες, αλλά ελάχιστα κατανοητές πτυχές της καθημερινής ζωής της εποχής, όπως η περιποίηση των μαλλιών και η αντιμετώπιση της φαγούρας από τις ψείρες.

Σηματοδοτεί επίσης την πρώτη ανακάλυψη στην περιοχή μιας επιγραφής που αναφέρεται στον σκοπό του αντικειμένου στο οποίο γράφτηκε και αναδεικνύει την επιδέξια χάραξη του άγνωστου χαράκτη. Κατάφεραν να χαράξουν με επιτυχία μικροσκοπικά γράμματα πλάτους μικρότερου από μια ίντσα, γεγονός που μπορεί να βοηθήσει σε μελλοντικές μελέτες σχετικά με τη γραφή και τη χάραξη στη Χαλκοκρατία της Χαναάν.

Aπό in.gr

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 30 Οκτωβρίου 2022

Είτε είμαστε λάτρεις της βρισιάς είτε όχι, πολλοί από εμάς πιάνουμε τους εαυτούς μας είτε ηθελημένα είτε άθελά μας να βρίσουμε ξανά και ξανά. Οι βρισιές δεν έχουν ενταχθεί στο επιστημονικό ενδιαφέρον και μέχρι σήμερα θεωρούνταν σημάδι επιθετικότητας, αδύναμης γλωσσικής επάρκειας ή ακόμη και χαμηλής νοημοσύνης.

Ωστόσο, αυτό ενδέχεται και να αλλάξει, αφού πλέον υπάρχουν κάποια στοιχεία που αμφισβητούν αυτή την άποψη.

Μια ανασκόπηση περισσότερων από 100 ακαδημαϊκών εργασιών σχετικά με το θέμα από διαφορετικούς κλάδους δημοσιεύτηκε στο Lingua, δείχνει ότι η χρήση λέξεων ταμπού μπορεί να επηρεάσει βαθιά τον τρόπο που σκεφτόμαστε, ενεργούμε και σχετιζόμαστε μεταξύ μας.

Οι άνθρωποι συχνά συνδέουν τις βρισιές με την κάθαρση – την απελευθέρωση ισχυρών συναισθημάτων. Είναι αναμφισβήτητα διαφορετικό – και πιο ισχυρό από – άλλες μορφές χρήσης της γλώσσας.

Είναι ενδιαφέρον ότι για τους ομιλητές περισσότερων από μίας γλωσσών, η κάθαρση είναι σχεδόν πάντα μεγαλύτερη όταν βρίζει κανείς στην μητρική του γλώσσα από ό,τι σε οποιαδήποτε γλώσσα που έμαθε στη συνέχεια.

Η δύναμη της βρισιάς προκαλεί τα συναισθήματα.

Οι βρισιές προκαλούν τα συναισθήματα. Αυτό μπορεί να μετρηθεί με αυτόνομες αποκρίσεις όπως αυξημένη εφίδρωση και μερικές φορές αυξημένος καρδιακός ρυθμός. Αυτές οι αλλαγές υποδηλώνουν ότι οι βρισιές μπορεί να ενεργοποιήσουν τη λειτουργία «μάχη ή φυγή».

Η νευροεπιστημονική έρευνα δείχνει ότι οι βρισιές μπορεί να εντοπίζονται σε διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου από άλλες περιοχές ομιλίας. Συγκεκριμένα, μπορεί να ενεργοποιήσει μέρη του «μεταιχμιακού συστήματος» (συμπεριλαμβανομένων χαρακτηριστικών που είναι γνωστά ως βασικά γάγγλια και αμυγδαλή).

Αυτές οι βαθιές δομές εμπλέκονται σε πτυχές της επεξεργασίας της μνήμης και των συναισθημάτων που είναι ενστικτώδεις και δύσκολο να ανασταλούν. Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί η βρισιά μπορεί να παραμείνει ανέπαφη σε άτομα που έχουν υποστεί εγκεφαλική βλάβη και δυσκολεύονται να μιλήσουν.

Τα πειράματα που βασίζονται στο εργαστήριο δείχνουν επίσης γνωστικά αποτελέσματα. Γνωρίζουμε ότι οι βρισιές προσελκύουν περισσότερη προσοχή και οι άνθρωποι τις θυμούνται καλύτερα από άλλες λέξεις. Αλλά παρεμβαίνουν επίσης στη γνωστική επεξεργασία άλλων λέξεων/ερεθισμάτων και έτσι φαίνεται ότι οι βρισιές μερικές φορές μπορούν να εμποδίσουν και τον τρόπο σκέψης.

Αυτό μπορεί, ωστόσο, να αξίζει τον κόπο – τουλάχιστον μερικές φορές. Σε πειράματα που απαιτούσαν από τους ανθρώπους να βυθίσουν το χέρι τους σε παγωμένο νερό, οι βρισιές προκαλούν ανακούφιση από τον πόνο. Σε αυτές τις μελέτες, μια βρισιά οδηγεί σε υψηλότερη ανοχή στον πόνο και υψηλότερο κατώφλι πόνου σε σύγκριση με τις ουδέτερες λέξεις. Άλλες μελέτες έχουν βρει αυξημένη σωματική δύναμη σε άτομα μετά από βρισιές.

Η δύναμη της βρισιάς στις σχέσεις μας

Σύμφωνα λοιπόν με την ιστοσελίδα healthstories.gr, οι βρισιές δεν επηρεάζουν μόνο τον σωματικό και ψυχικό μας εαυτό – επηρεάζουν επίσης τις σχέσεις μας με τους άλλους. Η έρευνα στην επικοινωνία και τη γλωσσολογία έχει δείξει μια σειρά από διακριτούς κοινωνικούς σκοπούς της βρισιάς – από την έκφραση επιθετικότητας και την πρόκληση προσβολής έως τον κοινωνικό δεσμό, το χιούμορ και την αφήγηση ιστοριών.

Η κακή γλώσσα μπορεί ακόμη και να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε την ταυτότητά μας και να επιδείξουμε οικειότητα και εμπιστοσύνη, καθώς και να ενισχύσουμε την προσοχή και την κυριαρχία στους άλλους ανθρώπους.

Σκάβοντας βαθύτερα

Παρά το γεγονός ότι έχει τόσο αξιοσημείωτη επίδραση στη ζωή μας, επί του παρόντος γνωρίζουμε πολύ λίγα για το από πού αντλείται η δύναμή της βρισιάς. Είναι ενδιαφέρον ότι, όταν ακούμε μια βρισιά σε μια άγνωστη γλώσσα, φαίνεται ακριβώς όπως κάθε άλλη λέξη και δεν θα παράγει κανένα από αυτά τα αποτελέσματα – δεν υπάρχει τίποτα ιδιαίτερο στον ήχο της ίδιας της λέξης που είναι παγκοσμίως προσβλητικό.

Άρα, η δύναμη δεν πηγάζει από τις ίδιες τις λέξεις. Ομοίως, δεν είναι εγγενές στις έννοιες ή τους ήχους της λέξης: ούτε οι ευφημισμοί ούτε οι παρόμοιες ηχητικές λέξεις έχουν τόσο βαθιά επίδραση πάνω μας.

Μια εξήγηση είναι ότι η «αποκρουστική προετοιμασία» – η χρήση τιμωρίας για την αποτροπή συνεχιζόμενων βρισιών – εμφανίζεται συνήθως κατά την παιδική ηλικία. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει μια σύνδεση μεταξύ της χρήσης της γλώσσας και της συναισθηματικής απόκρισης. Αν και αυτή η υπόθεση ακούγεται σωστή, αποδεικνύεται ασθενώς από λίγες μόνο μελέτες που έχουν διερευνήσει αναμνήσεις παιδικής τιμωρίας για βρισιές. Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου εμπειρικές μελέτες για τις σχέσεις μεταξύ τέτοιων αναμνήσεων και απαντήσεων ενηλίκων στις βρισιές.

Βρισιά, μουσική και εφηβεία

Για να καταλάβουμε γιατί οι βρισιές έχουν τόσο βαθιά επίδραση πάνω μας, πρέπει να διερευνήσουμε τη φύση των αναμνήσεων των ανθρώπων για τις βρισιές. Ποια ήταν τα σημαντικά περιστατικά βρισιάς; Οι βρισιές έφερναν πάντα δυσάρεστες συνέπειες, όπως τιμωρία, ή υπήρχαν και οφέλη; Τι γίνεται με τις συνεχείς εμπειρίες των ανθρώπων που βρίζουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους; Εξάλλου, η έρευνά μας δείχνει ότι οι βρισιές μπορεί μερικές φορές να βοηθήσουν τους ανθρώπους να δεθούν μεταξύ τους.

Είναι πιθανό ότι υπάρχει παρόμοιο μοτίβο μνήμης με αυτό της μουσικής – θυμόμαστε και μας αρέσουν καλύτερα τα τραγούδια που ακούγαμε κατά την εφηβεία. Αυτό συμβαίνει γιατί, όπως και η μουσική, οι βρισιές αποκτούν νέο νόημα στην εφηβεία. Γίνεται ένας σημαντικός τρόπος να ανταποκριθούμε στα έντονα συναισθήματα που έχουμε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και μια πράξη που σηματοδοτεί την ανεξαρτησία από τους γονείς και τη σύνδεση με τους φίλους. Έτσι, οι βρισιές και τα τραγούδια που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μπορεί να συνδεθούν για πάντα με σημαντικές και άκρως αξέχαστες εμπειρίες.

Ένα τελευταίο σημείο που πρέπει να εξεταστεί είναι αν η βρισιά θα αρχίσει να χάνει τη δύναμή της εάν γίνει πιο κοινωνικά αποδεκτή και έτσι χάσει την προσβλητικότητά της. Προς το παρόν, πάντως, η βρισιά σίγουρα παραμένει αγένεια και χοντράδα.t

Από Τα Νεα

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 2 Οκτωβρίου 2022

Γιατί ο Οκτωβρίος δεν έχει ” μ” ?

Γιατί είναι Οκτώβριος και όχι Οκτώμβριος

Η απάντηση βρίσκεται στο ρωμαϊκό ημερολόγιο, το οποίο έχουμε δανειστεί αυτούσιο. Παλιά το ημερολόγιο είχε 10 μήνες, καθώς απουσίαζαν οι μήνες Ιανουάριος και Φεβρουάριος, οι οποίοι προστέθηκαν αργότερα, επομένως η χρονιά ξεκινούσε από τον Μάρτιο.

Το ρωμαϊκό ημερολόγιο στα λατινικά ήταν:

1) Martius (στον Άρη)

2) Aprilis (στην Αφροδίτη)

3) Maius (στη Μαία)

4) Junius (στην Ήρα)

5) Quintilis (πέμπτος)

6) Sextilis (έκτος)

7) September (έβδομος)

8)October (όγδοος)

9) November (ένατος)

10) December (δέκατος)

Σύμφωνα, λοιπόν, με το ρωμαϊκό ημερολόγιο, οι πρώτοι τέσσερις μήνες είχαν ονόματα Θεών. Οι επόμενοι συνέχιζαν αριθμητικά, δηλ. ο Quintilis ήταν ο πέμπτος, ο Sextilis ήταν ο έκτος κ.ο.κ.

Αργότερα ο πέμπτος και ο έκτος μήνας αφιερώθηκαν σε αυτοκράτορες και συγκεκριμένα στον Ιούλιο Καίσαρα και στον Οκταβιανό Αύγουστο. Οι επόμενοι μήνες όμως συνέχισαν αριθμητικά. Συγκεκριμένα ο έβδομος μήνας λεγόταν September από το septem (εφτά), ο όγδοος μήνας ονομάστηκε October από το octo (οκτώ), ο ένατος ήταν ο November από το novem (εννιά) και τέλος δέκατος και τελευταίος ήταν ο December από το decem (δέκα). Επομένως, αφού ο Οκτώβριος δεν είχε μ στα λατινικά (October), δεν έχει, προφανώς, ούτε στα ελληνικά.

Το Οκτώβριος βγαίνει από το Οκτώ

Αργότερα, όταν προστέθηκαν οι μήνες Ιανουάριος και Φεβρουάριος στην αρχή του ημερολογίου, η αρίθμηση χάλασε, καθώς ο Σεπτέμβριος από 7ος έγινε 9ος, ο Οκτώβριος έγινε 10ος, ο Νοέμβριος 11ος και ο Δεκέμβριος 12ος. Ωστόσο η ονοματολογία έμεινε και μαζί της ο Οκτώβριος για να μας παιδεύει με την ιδιομορφία του.

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 8 Οκτωβρίου 2021

Από τον Πέτρο

Όλοι έχουμε δει κωφούς συμπολίτες μας να μιλούν μεταξύ τους ή διερμηνέα της νοηματικής στην τηλεόραση – τι πραγματικά, όμως, ξέρουμε γι’ αυτήν τη διαφορετική γλώσσα; Περιορίζεται μόνο στις κινήσεις των χεριών; Είναι φυσική ή επινοημένη; Είναι μία και μοναδική, διεθνής γλώσσα; Αξίζει –κι αν θέλουμε να είμαστε συνειδητοποιημένοι πολίτες, πρέπει– να γνωρίζουμε τις βασικές πληροφορίες.

Κατ’ αρχάς, κάθε νοηματική γλώσσα είναι οπτικο-κινησιακή: αυτό σημαίνει ότι χρησιμοποιεί την κίνηση των χεριών, τη στάση ή την κίνηση του σώματος, καθώς και τις εκφράσεις του προσώπου, για να μεταφέρει τα νοήματα. Είναι φυσική γλώσσα, δηλαδή έχει δημιουργηθεί από τον ίδιο τον άνθρωπο και εξελίσσεται από γενιά σε γενιά, καλύπτοντας τις ανάγκες επικοινωνίας κωφών και βαρήκοων. Διαθέτει λεκτικές και συντακτικές δομές.

 

Δεν υπάρχει μία και μοναδική νοηματική γλώσσα που να χρησιμοποιείται διεθνώς. Κάθε χώρα αναπτύσσει τη δική της: για παράδειγμα, υπάρχει η Γαλλική Νοηματική Γλώσσα, η Κινεζική Νοηματική Γλώσσα κ.ο.κ. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι, παρά το γεγονός ότι η αγγλική είναι η γλώσσα των ΗΠΑ και της Βρετανίας, υπάρχει Αμερικανική Νοηματική Γλώσσα και Βρετανική Νοηματική Γλώσσα, οι οποίες μάλιστα διαφέρουν μεταξύ τους λόγω των ιστορικών εξελίξεων που επηρεάζουν τον τρόπο που βιώνονται οι προφορικές γλώσσες. Επίσης, υπάρχουν χώρες που δεν έχουν μόνο μία νοηματική γλώσσα, όπως η Ισπανία, με την Ισπανική Νοηματική Γλώσσα και την Καταλανική Νοηματική Γλώσσα. Παρ’ όλο που, όπως είπαμε, δεν υπάρχει διεθνής νοηματική γλώσσα, υφίσταται ένα διεθνές σύστημα επικοινωνίας που ονομάζεται Διεθνές Σύμβολο (ΔΣ). Πρόκειται για μια βοηθητική γλώσσα συνεννόησης που χρησιμοποιείται σε διεθνή συνέδρια και συναντήσεις με συμμετέχοντες χωρίς κοινή νοηματική γλώσσα.

Η Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ) αναγνωρίστηκε τον Σεπτέμβριο του 2017 ως ισότιμη της ομιλούμενης ελληνικής με τον νόμο 4488/2017 (Άρθρο 65, παράγραφος 2). Επιπλέον, βάσει του νόμου το κράτος λαμβάνει μέτρα για την προώθησή της, καθώς και για την κάλυψη των αναγκών επικοινωνίας όλων των κωφών και βαρήκοων πολιτών. Η ΕΝΓ διδάσκεται: για παράδειγμα, η Σχολή Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας του Εθνικού Ιδρύματος Κωφών προσφέρει μαθήματα που ολοκληρώνονται σε 4 ετήσιους κύκλους. Υπάρχουν, επίσης, προγράμματα εκπαίδευσης διερμηνέων και επαγγελματίες διερμηνείς νοηματικής, οι οποίοι έχουν συστήσει το Σωματείο Διερμηνέων Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας, που συμπληρώνει φέτος 30 χρόνια ζωής. Πέραν των όσων επιτάσσει το νομικό πλαίσιο για την κάλυψη των αναγκών επικοινωνίας όλων των κωφών και βαρήκοων πολιτών, το γενικό ενδιαφέρον για την ΕΝΓ ολοένα και αυξάνεται, και στο πλαίσιο της ανάδειξης της έννοιας της προσβασιμότητας, δηλαδή της ισότιμης πρόσβασης των ανάπηρων ατόμων σε προϊόντα και υπηρεσίες εκπαίδευσης, ενημέρωσης και ψυχαγωγίας.

Πριν από λίγες μέρες, την 23η Σεπτεμβρίου, τιμήθηκε η Διεθνής Ημέρα Νοηματικών Γλωσσών, που έχει καθιερωθεί μετά από απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ τον Δεκέμβριο του 2017. Η επιλογή της ημερομηνίας αυτής συμπίπτει με την ίδρυση της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Κωφών (WFD) στις 23 Σεπτεμβρίου 1951, στη Ρώμη. Επίσης γιορτάστηκε η Διεθνής Εβδομάδα Κωφών, πληροφορίες για την οποία μπορείτε να δείτε στη σχετική σελίδα της Ομοσπονδίας Κωφών Ελλάδας.

Το θέμα της νοηματικής γλώσσας είναι ευρύ και σαφώς ξεπερνά τα όρια αυτού του άρθρου. Ωστόσο, ελπίζουμε ότι καταφέραμε να σας κεντρίσουμε το ενδιαφέρον να μάθετε περισσότερα, ώστε να κάνουμε όλοι ένα βήμα προς την κατανόηση των κωφών και βαρήκοων συμπολιτών μας.

Βασίλης Μπαμπούρης – Κωνσταντίνα Τριανταφυλλοπούλου

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 3 Οκτωβρίου 2021

Aπό τον Πέτρο

Ένα αρκετά συνηθισμένο λάθος είναι να λέμε και να γράφουμε τον δέκατο μήνα του ημερολογίου ως «Οκτώμβριο» αντί για το ορθό που είναι Οκτώβριο.

Γιατί ο Οκτώβριος δεν έχει «μ», όπως οι μήνες Σεπτέμβριος, Νοέμβριος και Δεκέμβριος; Ποια είναι η εξήγηση που κρύβεται πίσω από αυτή τη διαφοροποίηση;

Η απάντηση βρίσκεται στο ρωμαϊκό ημερολόγιο, το οποίο και έχουμε δανειστεί αυτούσιο. Παλιά το ημερολόγιο είχε 10 μήνες, καθώς απουσίαζαν οι μήνες Ιανουάριος και Φεβρουάριος, οι οποίοι προστέθηκαν αργότερα, με το νέο έτος να ξεκινά από τον Μάρτιο.

Το ρωμαϊκό ημερολόγιο στα λατινικά ήταν το εξής:

1) Martius (στον Άρη)
2) Aprilis (στην Αφροδίτη)
3) Maius (στη Μαία)
4) Junius (στην Ήρα)
5) Quintilis (πέμπτος)
6) Sextilis (έκτος)
7) September (έβδομος)
8) October (όγδοος)
9) November (ένατος)
10)December (δέκατος)

Σύμφωνα, λοιπόν, με το ρωμαϊκό ημερολόγιο, οι πρώτοι τέσσερις μήνες είχαν ονόματα Θεών. Οι επόμενοι συνέχιζαν αριθμητικά, δηλ. ο Quintilis ήταν ο πέμπτος, ο Sextilis ήταν ο έκτος κ.ο.κ.

Αργότερα ο πέμπτος και ο έκτος μήνας αφιερώθηκαν σε αυτοκράτορες και συγκεκριμένα στον Ιούλιο Καίσαρα και στον Οκταβιανό Αύγουστο.

Οι επόμενοι μήνες όμως συνέχισαν αριθμητικά. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το dogma.gr, ο έβδομος μήνας λεγόταν September από το septem (εφτά), ο όγδοος μήνας ονομάστηκε October από το octo (οκτώ), ο ένατος ήταν ο November από το novem (εννιά) και τέλος δέκατος και τελευταίος ήταν ο December από το decem (δέκα).

Επομένως, αφού ο Οκτώβριος δεν είχε μ στα λατινικά (October), δεν έχει, προφανώς, ούτε στα ελληνικά.

Αργότερα, όταν προστέθηκαν οι μήνες Ιανουάριος και Φεβρουάριος στην αρχή του ημερολογίου, η αρίθμηση… χάλασε, καθώς ο Σεπτέμβριος από 7ος έγινε 9ος, ο Οκτώβριος έγινε 10ος, ο Νοέμβριος 11ος και ο Δεκέμβριος 12ος. Ωστόσο, η ονοματολογία παρέμεινε η ίδια.

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 14 Σεπτεμβρίου 2021

ΛΟΝΔΙΝΟ. «Λέγουσιν/ α θέλουσιν/ λεγέτωσαν/ ου μέλι μοι /συ φιλί με/ συνφέρι σοι» («Ας λένε ό,τι θέλουν, δεν με νοιάζει, αγάπα με, σου κάνει καλό»). Τους στίχους σύγχρονου μουσικού κομματιού θυμίζει η ελληνική επιγραφή που βρέθηκε στην Καρταχένα της Ισπανίας και χρονολογείται από τον 2ο με 3ο αιώνα μ.Χ., κάνοντας τον καθηγητή Κλασικών Σπουδών Τιμ Ουίτμαρς να μιλάει για το πρώτο μοντέρνο ποίημα στην ιστορία της λογοτεχνίας. Το ποίημα, που εντοπίσθηκε σε 20 μικροσκοπικά κοσμήματα και σφραγιδόλιθους, αλλά και σε σκάλισμα σε τοίχο ανασκαφής στην Ισπανία, κάνει λόγο για την αδιαφορία του ερωτευμένου απέναντι στις επικρίσεις της κοινωνίας και αποτελεί κάλεσμα ή νουθεσία σε ανώνυμο ερωτικό σύντροφο.

Ο καθηγητής Ουίτμαρς επισημαίνει ότι ο δημιουργός του έχει εγκαταλείψει τη ρίμα, εκφράζοντας ίσως για πρώτη φορά στην καταγεγραμμένη ιστορία τον έρωτά του χωρίς τους περιορισμούς των ποιητικών κανόνων της αρχαιοελληνικής γραμματείας. «Γνωρίζαμε εδώ και χρόνια για την ύπαρξη λαϊκής ποίησης στην αρχαία Ελλάδα. Οσα έργα επέζησαν, όμως, υποτάσσονταν στις επιταγές της λόγιας ποίησης. Το ποίημα αυτό, αντίθετα, αποκαλύπτει ότι οι ρίζες του βρίσκονται στην προφορική παράδοση. Οφείλουμε να είμαστε ευγνώμονες που το έργο αυτό αποτυπώθηκε σε σημαντικό αριθμό πολύτιμων λίθων. Δεν χρειάζονται λόγιοι ποιητές για τη δημιουργία μιας τόσο μουσικής γλώσσας. Επρόκειτο για δημοκρατική, προσιτή σε όλους, μορφή λογοτεχνίας. Αποκτήσαμε συναρπαστική εικόνα της λαϊκής –ή ποπ– κουλτούρας της εποχής, κάτω από τον μανδύα της κλασικής κουλτούρας», λέει ο δρ Ουίτμαρς στην εφημερίδα The Guardian.

«Η ποίηση είχε μεγάλη σημασία στην αρχαιότητα. Ολοι γνώριζαν τα έπη του Ομήρου. Ο προφορικός λόγος όμως, για παράδειγμα, δεν θεωρείτο κατάλληλος για ελεγειακή ποίηση. Η χρήση της προφορικής γλώσσας στην ποίηση σημειώνεται για πρώτη φορά σε κάποια άγνωστη ακόμη χρονική συγκυρία του ελληνικού πολιτισμού. Αυτό που μπορώ να πω, όμως, με βεβαιότητα είναι ότι το ποίημα αυτό μετατοπίζει την πρώτη εμφάνιση της σύγχρονης ποίησης κατά τουλάχιστον τρεις αιώνες πίσω», σημειώνει ο Ουίτμαρς, η μελέτη του οποίου δημοσιεύθηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Cambridge Classical Journal.

Ο τονισμένος λόγος, πρόγονος της σύγχρονης ποίησης και του τραγουδιού, ήταν άγνωστος πριν από τον 5ο αιώνα, όταν άρχισε να χρησιμοποιείται σε βυζαντινούς χριστιανικούς ύμνους. Πριν από την εμφάνιση της ρίμας η ποίηση ήταν μάλλον ποσοτική, αφού βασιζόταν στο μήκος της συλλαβής. Το ποίημα εντόπισε ο Ουίτμαρς χάρη στην παρατηρητικότητα της συναδέλφου του στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, Αννας Λευτεράτου, η οποία επεσήμανε πρώτη την υφολογική και νοηματική συνάφεια του ποιήματος με τη βυζαντινή ποίηση. O Ουίτμαρς θεωρεί το θέμα του εξαιρετικά σύγχρονο, φθάνοντας στο σημείο να το συγκρίνει με στίχους των Sex Pistols στο «Pretty vacant»: «Είμαστε αρκετά κενοί / και δεν μας νοιάζει».

Το πιο καλοδιατηρημένο από τα κοσμήματα επάνω στα οποία είχε καταγραφεί το ποίημα βρέθηκε στον λαιμό νεαρής γυναίκας που είχε ενταφιασθεί σε σαρκοφάγο, στη σημερινή Ουγγαρία.

Απο την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 15 Μαΐου 2021

Ευτυχώς για τους λάτρεις των ξένων γλωσσών σήμερα, τα βιβλία και οι κασέτες του Ινστιτούτου Εξωτερικών Υπηρεσιών (FSI) των ΗΠΑ υπάρχουν διαθέσιμες στο διαδίκτυο.

Μια όμως από τις σημαντικότερες υπηρεσίες που προσφέρει το FSI είναι η ταξινόμηση των γλωσσών με βάση των βαθμό δυσκολίας με τον οποίο έρχονται «αντιμέτωποι» οι αγγλόφωνοι.

Ακολουθούν μερικά παραδείγματα γλωσσών, ταξινομημένα με βάση τον αριθμό των ωρών που χρειάζεται ο μέσος άνθρωπος για να τις μάθει.

Ευκολότερες (περίπου 600 ώρες διαβάσματος)

Μαζί με τα ολλανδικά και τα νορβηγικά, οι δημοφιλείς λατινικές γλώσσες – ιταλικά, γαλλικά, ισπανικά και πορτογαλικά – απαιτούν περίπου 600 ώρες διαβάσματος για να επιτύχει κάποιος «γενική επαγγελματική επάρκεια» στην ομιλία και την ανάγνωση.

Από αυτές, τα ισπανικά και τα ιταλικά είναι ευκολότερες γλώσσες για τους γηγενείς αγγλόφωνους ομιλητές, ενώ ακολουθούν τα πορτογαλικά και – τέλος – τα γαλλικά.

Αυτές οι γλώσσες «μοιράζονται» πολλές λέξεις με τα Αγγλικά, όμως το κοινό λεξιλόγιο δημιουργεί πολλές φορές «ψεύτικους φίλους» – λέξεις που μοιάζουν ή ακούγονται παρόμοιες σε διαφορετικές γλώσσες, αλλά διαφέρουν σημαντικά όσον αφορά στο νοηματικό τους πλαίσιο.

Γερμανικά (750 ώρες)

Με ουσιαστικά που είναι αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα, ρήματα που κλίνονται δύσκολα και εξαιρετικά αυστηρή σύνταξη, τα Γερμανικά μπορεί να φαίνονται εξαιρετικά δύσκολα.

Από την άλλη πλευρά, η προφορά και η ορθογραφία είναι απλή και μόλις μάθει κάποιος του – αρκετούς – κανόνες, τότε όλα γίνονται εύκολα.

Οσοι μαθαίνουν γερμανικά καταλαβαίνουν επίσης τον λόγο για τον οποίο οι Γερμανοί δεν διακόπτουν τον συνομιλητή τους ποτέ προτού ακούσουν το ρήμα που θα χρησιμοποιήσει στο τέλος, προκειμένου να καταλάβουν για τι πράγμα μιλάει.

Μαλαισιανά και Σουαχίλι (900 ώρες)

Τα Μαλαισιανά είναι η κοινή γλώσσα πολλών χωρών της νοτιοανατολικής Ασίας και έχει απλοποιηθεί με τη χρήση της ως δεύτερης γλώσσας από μη γηγενείς ομιλητές.

Για παράδειγμα, ο πληθυντικός σχηματίζεται με την επανάληψη μιας λέξης δύο φορές – το «buku» σημαίνει βιβλίο και το «buku-buku» σημαίνει βιβλία.

Ομοίως, τα Σουαχίλι εξελίχθηκαν ως η εμπορική γλώσσα της ανατολικής Αφρικής, ενώ διαθέτουν αραβικό λεξιλόγιο που προσαρμόζεται πάνω στην αφρικανική γραμματική.

Ουγγρικά (1.100 ώρες)

Η εκμάθηση των ουγγρικών είναι μια τεράστια πρόκληση, αφού δεν μοιάζουν με καμία άλλη ευρωπαϊκή γλώσσα.

Στα ουγγρικά, η κατοχή δηλώνεται με καταλήξεις ρημάτων στα ουσιαστικά. Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο περίπλοκα αν σκεφτεί κανείς ότι η κατοχή δηλώνεται σε πολλές προτάσεις δύο φορές.

Ελληνικά (1.100 ώρες)

Η νεοελληνική είναι ίσως η ευκολότερη γλώσσα για να μάθει κάποιος που χρησιμοποιεί διαφορετικό αλφάβητο.

«Υπάρχει ένα βιβλίο με τίτλο “Μάθετε ελληνικά σε 25 χρόνια”, αλλά θα εκπλαγείτε με το πόσο απλό είναι να μάθετε το αλφάβητο», τονίζει το αφιέρωμα του CNN. «Τα ελληνικά είναι επίσης μια γλώσσα που συνέβαλε στη δημιουργία πολλών λέξεων στα αγγλικά».

«Το 1957, ο Ξενοφών Ζολώτας, τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας έδωσε δύο ομιλίες στο ΔΝΤ που περιείχαν μόνο λέξεις “δανεισμένες” από τα ελληνικά και κάποια απαραίτητα βασικά αγγλικά (παράδειγμα: “Our policies should be based more on economic and less on political criteria”)», προσθέτει το CNN.

Ρωσικά (1.100 ώρες)

Το μεγάλο πλεονέκτημα της εκμάθησης ρωσικών είναι ότι, μόλις κάποιος φτάσει σε ένα καλό επίπεδο, μπορεί να καταλάβει άλλες σλαβικές γλώσσες όπως τα τσεχικά, τα πολωνικά ή τα βουλγαρικά.

Η γλώσσα χρησιμοποιείται επίσης σε όλες τις πρώην περιοχές της Σοβιετικής Ενωσης, από την Αρμενία έως το Κιργιζιστάν.

Κρυμμένη πίσω από ένα κυριλλικό πέπλο μυστηρίου, είναι μια από τις πιο δύσκολες γλώσσες που μπορεί να μάθει κάποιος – τόσο που ακόμη και πολλοί Ρώσοι κάνουν λάθη.

Αλλά κάθε λάτρης της λογοτεχνίας, της μουσικής και του μπαλέτου και κάθε επίδοξος αστροναύτης πρέπει να μελετήσει αυτήν την πλούσια γλώσσα που διαθέτει πάνω από 500.000 λέξεις.

Αραβικά (2.200 ώρες)

Ποιος μπορεί να αντισταθεί σε μια γλώσσα με 11 λέξεις για την αγάπη και σχεδόν 100 λέξεις που περιγράφουν μια καμήλα; © Ayesha Firdaus/ Unsplash

Υπάρχει ένας αστικός μύθος για μια φαρμακευτική εταιρεία που διαφημίζει ένα αναλγητικό χάπι με τρεις εικόνες που θα έχουν διεθνή απήχηση.

Η αριστερή εικόνα απεικονίζει μια γυναίκα με πονοκέφαλο. Η μεσαία τη δείχνει να καταπίνει το χάπι και η δεξιά να χαμογελάει αφού ο πόνος έχει υποχωρήσει.

Η διαφήμιση αποδείχθηκε αποτελεσματική σε όλο τον κόσμο- εκτός από τον αραβικό, ο οποίος τη διάβασε από δεξιά προς τα αριστερά.

Η κατεύθυνση της ανάγνωσης είναι ένα από τα δύο μεγαλύτερα εμπόδια για όσους προσπαθούν να μάθουν αραβικά. Τα κλασικά αραβικά – η γλώσσα του Κορανίου – θα τους κάνει να γίνονται κατανοητοί παντού, όμως μόλις οι ντόπιοι αρχίσουν να συνομιλούν μεταξύ τους, τα πράγματα ίσως γίνουν αρκετά δυσκολότερα.

Αλλά ποιος μπορεί να αντισταθεί σε μια γλώσσα με 11 λέξεις για την αγάπη και σχεδόν 100 λέξεις που περιγράφουν μια καμήλα;

Ιαπωνικά (2.200 ώρες)

Οντας μια χώρα που έχει «χαρίσει» στον κόσμο το σούσι, το καραόκε και τα manga, η Ιαπωνία έχει πολλούς «πιστούς», ειδικά μεταξύ των gamers.

Αυτοί οι άνθρωποι έρχονται όμως αντιμέτωποι με μια εξαιρετικά δύσκολη γλώσσα που χρησιμοποιεί «εισαγόμενους» κινεζικούς χαρακτήρες που έχουν αποκοπεί από την αρχική τους έννοια, καθώς και δύο συλλαβάρια – το Hiragana και το Katakana (πρέπει να μάθουν πότε να χρησιμοποιούν ποιο).

Η μέτρηση των αντικειμένων εξαρτάται από το αν είναι μακριά και λεπτά (δρόμοι), μικρά και στρογγυλά (μήλα), λεπτά και επίπεδα (φύλλα χαρτιού), πλατιά και επίπεδα (χαλιά) και πολλά άλλα.

Το τι ιαπωνικά μιλάει κάποιος εξαρτάται επίσης από το φύλο του. Υπάρχει μια «σκληρή» γλώσσα για τους άνδρες και μια πιο «λεπτεπίλεπτη» γλώσσα για τις γυναίκες.

Καντονεζικά – Μανδαρινικά (2.200 ώρες η καθεμία.

Κάθε κινεζική διάλεκτος είναι ουσιαστικά μια άλλη γλώσσα, αλλά τα μανδαρινικά θεωρούνται η επίσημη γλώσσα της σύγχρονης Κίνας. Ολες οι διάλεκτοι μοιράζονται (περίπου) ένα εξελιγμένο σύστημα γραφής, το οποίο έχει δημιουργηθεί για να αποτελέσει «κοινό τόπο» σε μια μεγάλη αυτοκρατορία.

Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι γραπτών κινεζικών χαρακτήρων στο ίδιο σύστημα γραφής: τα παραδοσιακά κινεζικά που χρησιμοποιούνται στο Χονγκ Κονγκ και την Ταϊβάν και τα απλοποιημένα κινέζικα στην ηπειρωτική Κίνα.

Για παράδειγμα, η μύγα γράφεται ως 飛 στα παραδοσιακά κινεζικά και 飞 στα απλοποιημένα. Είναι βασικά το ίδιο πράγμα γραμμένο με δύο διαφορετικούς τρόπους, αλλά προφέρεται διαφορετικά κατά την ανάγνωση σε κάποια διαφορετική διάλεκτο.

Κάθε γραπτή λέξη έχει όμως το ίδιο νόημα μεταξύ ενός ομιλητή των μανδαρινικών στο Πεκίνο και των καντονεζικών στο Χονγκ Κονγκ. Είναι περίπου το ίδιο πράγμα που συμβαίνει με το αριθμητικό μας σύστημα: το σύμβολο «9» έχει την ίδια σημασία παγκοσμίως, όμως προφέρεται ως «εννέα» στην Ελλάδα και «nine» στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Η προφορά είναι ακόμη ένας παράγοντας που κάνει την εκμάθηση των κινεζικών ακόμη δυσκολότερη.

Στην εποχή της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, εάν κάποιος επρόκειτο να πάει στο Χονγκ Κονγκ για να εργαστεί ως δημόσιος υπάλληλος, έπρεπε πρώτα να περάσει ένα μουσικό τεστ, καθώς όλες οι κινεζικές διάλεκτοι είναι τονικές.

Με άλλα λόγια, δεν είναι τυχαίο που τα κινεζικά θεωρούνται η δυσκολότερη γλώσσα στον κόσμο.

Από cnn.travel

 

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 15 Μαρτίου 2021

 

Μάρτιαι ειδοί
(15 Μαρτίου)
“Αι ειδοί του Μαρτίου”: Δυσοίωνη ημερομηνία, αποφράδα ημέρα.
«Να φοβάσαι τις ειδούς του Μαρτίου»! Είναι η προειδοποίηση του μάντη προς τον Γάιο Ιούλιο Καίσαρα ενόψει της σχεδιαζόμενης δολοφονίας του από τους συγκλητικούς, όπως την παρουσιάζει ο Σαίξπηρ στο έργο του “Ιούλιος Καίσαρ” του 1601.
Η λέξη Ειδοί” προέρχεται από τη ρωμαϊκή λέξη Idus ‘ήμισυ’, μετοχή του ρ. iduo ‘χωρίζω, διαιρώ’ που σημαίνει διαίρεση στη μέση, και στο ρωμαϊκό ημερολόγιο σηματοδοτούσε τη μέση του μήνα. Για τους μήνες Μάρτιο, Μάιο, Οκτώβριο και Ιούλιο οι Ειδοί ήταν στις 15 του μήνα και για τους άλλους μήνες ήταν στις 13. Οι Ειδοί του Μαρτίου ήταν ημέρα γιορτής αφιερωμένη στον θεό του πολέμου Άρη (Mars στα λατινικά, από όπου και το όνομα του μήνα Martius / Μάρτιος).
Σαν σήμερα, 15 Μαρτίου του 44 π.Χ., στις Ειδούς του Μαρτίου, δολοφονήθηκε ο Καίσαρας στη Γερουσία (Curia) από πολλούς συγκλητικούς (με 23 μαχαιριές) υπό την ηγεσία του Κάσσιου και του Βρούτου, από όπου και η γνωστή υποτιθέμενη τελευταία φράση του Καίσαρα: «Και συ τέκνον; Et tu Brute», όπως το γράφει ο Σαίξπηρ.
Την προηγούμενη ημέρα της δολοφονίας, στις 14 του Μαρτίου, σε ένα συμπόσιο που παρευρέθηκε ο Καίσαρας, είχε ερωτηθεί ποιον θάνατο θα προτιμούσε. Ο Ρωμαίος ηγέτης τότε απάντησε: «Έναν απροσδόκητο». Όπως και έγινε…
Η προειδοποίηση του μάντη «Να φοβάσαι τις Ειδούς του Μαρτίου» δεν ήταν η μόνη προειδοποίηση που φαίνεται να δέχθηκε ο Καίσαρας. Ο Πλούταρχος αναφέρει μια σειρά άλλων ενδείξεων, όπως ο ταραγμένος ύπνος με κακά όνειρα της γυναίκας του Καίσαρα, Καλπουρνίας, την προηγούμενη νύχτα, που γι’ αυτόν τον λόγο τον παρακάλεσε να μην πάει στη σύγκλητο και σ’ αυτό συνηγόρησαν οι οιωνοσκόποι τους οποίους κάλεσε ο Καίσαρας (αλλά τον έπεισε για το αντίθετο ένας άλλος συνωμότης, ο Δέκιμος Βρούτος!).
Επίσης, καθώς ο Καίσαρας προχωρούσε προς την Γερουσία, έπρεπε να περάσει μέσα από το πλήθος που τον επευφημούσε και τον θαύμαζε. Μέσα στο πλήθος λοιπόν, πρόσεξε τον μάντη και του είπε ειρωνικά «Είδες, ήρθαν οι Ειδοί του Μαρτίου και δεν έπαθα τίποτα», οπότε ο μάντης του απάντησε «Ήρθαν, αλλά δεν πέρασαν ακόμα»! Στη συνέχεια, μέσα στον κόσμο εμφανίστηκε ο Έλληνας σοφιστής Αρτεμίδωρος ο Κνίδιος, που έδωσε στον Καίσαρα ένα σημείωμα με πληροφορίες για τη συνωμοσία εναντίον του με την προτροπή να το διαβάσει (όπως γράφει ο Πλούταρχος) «μόνος και γρήγορα γιατί περιέχει πράγματα σημαντικά». Όμως, ο Καίσαρας δήλωσε επιδεικτικά: «Ό,τι αφορά τον Καίσαρα έρχεται μετά από τα Δημόσια πράγματα», θεατρινισμός που του κόστισε τη ζωή του. Κατά άλλη εκδοχή, απασχολημένος με το πλήθος ανθρώπων που του εξέφραζαν το θαυμασμό τους ή επιχειρούσαν να του εκθέσουν δικά τους αιτήματα, δεν πρόλαβε να το διαβάσει και μπήκε στη Γερουσία κρατώντας το στο χέρι.
Μετά από λίγο θα έπεφτε νεκρός μέσα στη Σύγκλητο, με 23 μαχαιριές από τα χέρια των συνωμοτών, κάτω από το άγαλμα το Πομπήιου.
Επιφανέστεροι μεταξύ των συνωμοτών ο Γάιος Κάσιος Λογγίνος και ο Μάρκος Ιούνιος Βρούτος.
Ο Καβάφης επιλέγει το συγκεκριμένο συμβάν με τον Αρτεμίδωρο για να παρουσιάσει τη στάση του Ιούλιου Καίσαρα, ο οποίος έχοντας παρασυρθεί από την υπεροψία της αποθέωσης που του προσέφερε ο ρωμαϊκός λαός, δεν δίνει σημασία σ’ εκείνους που επιχειρούν να τον προφυλάξουν. Ο Καίσαρας μέσα στο γενικότερο ενθουσιασμό της καταξίωσής του, θεωρεί εαυτόν υπεράνω κινδύνου και φόβου, γεγονός που δεν του επιτρέπει να λάβει επαρκώς υπόψη του τις προειδοποιήσεις που του γίνονται. Η υπεροψία κι η μέθη της απόλυτης εξουσίας υπονομεύουν τη δυνατότητα του Καίσαρα ν’ αντιληφθεί τον κίνδυνο που τον απειλεί.
Μάρτιαι Ειδοί
Τα μεγαλεία να φοβάσαι, ω ψυχή.
Και τες φιλοδοξίες σου να υπερνικήσεις
αν δεν μπορείς, με δισταγμό και προφυλάξεις
να τες ακολουθείς. Κι όσο εμπροστά προβαίνεις,
τόσο εξεταστική, προσεκτική να είσαι.

Κι όταν θα φθάσεις στην ακμή σου, Καίσαρ πια·
έτσι περιωνύμου ανθρώπου σχήμα όταν λάβεις,
τότε κυρίως πρόσεξε σα βγεις στον δρόμον έξω,
εξουσιαστής περίβλεπτος με συνοδεία,
αν τύχει και πλησιάσει από τον όχλο
κανένας Aρτεμίδωρος, που φέρνει γράμμα,
και λέγει βιαστικά «Διάβασε αμέσως τούτα,
είναι μεγάλα πράγματα που σ’ ενδιαφέρουν»,
μη λείψεις να σταθείς· μη λείψεις ν’ αναβάλεις
κάθε ομιλίαν ή δουλειά· μη λείψεις τους διαφόρους
που χαιρετούν και προσκυνούν να τους παραμερίσεις
(τους βλέπεις πιο αργά)· ας περιμένει ακόμη
κ’ η Σύγκλητος αυτή, κ’ ευθύς να τα γνωρίσεις
τα σοβαρά γραφόμενα του Aρτεμιδώρου.
(κυρ. πηγή: protagon)

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 8 Φεβρουαρίου 2021

Tην αξία τού να διδάσκονται τα παιδιά στο σχολείο την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας υπογράμμισε η Βυζαντινολόγος- Ιστορικός, Πρόεδρος του ΔΣ του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου των Δελφών και πρώην Πρύτανης της Σορβόννης, Ελένη Γλύκατζη- Αρβελέρ, μιλώντας στη διαδικτυακή διημερίδα «Κτήμα ες αεί:Ελληνική Γλώσσα και Ελληνικός Πολιτισμός παρακαταθήκη 40 αιώνων», που διοργάνωσαν το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και ομογενειακοί φορείς, στο πλαίσιο του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας της Ελληνικής Γλώσσας.
«Διατείνομαι ότι κανείς δεν ξέρει τέλεια ελληνικά», είπε η κ. Αρβελέρ εξηγώντας ότι δεν μπορεί κανείς να έχει μελετήσει «και Σοφοκλή και Όμηρο και Θουκυδίδη και Ξενοφώντα και τις Άγιες Γραφές και τον Μακρυγιάννη, και και και…, άρα φτάνει να λέμε στα παιδιά να αρχίζουν από τη βάση και η βάση είναι ακριβώς η Αλεξανδρινή Κοινή».
«Όποιος δεν καταλαβαίνει το “τη Υπερμάχω” δεν καταλαβαίνει καλά ελληνικά και αν αρχίσουμε από αυτή τη βάση στα σχολειά μας, τα παιδιά θα μάθουν καλύτερα τα ελληνικά», τόνισε η κ. Αρβελέρ, εξηγώντας ότι το Βυζάντιο, ως η αυτοκρατορία του μεγάλου ελληνισμού έθεσε τη βάση της νεοελληνικής γλώσσας, όταν σταδιακά χάθηκε η προτεραιότητα των Λατινικών ως γλώσσα της νομοθεσίας στην αυτοκρατορία και αντικαταστάθηκε από μία αττική γλώσσα «πότε λογία, την οποία χρησιμοποιούσαν οι μεγάλοι ιστορικοί της εποχής και πότε λιτή των θρησκευτικών απλών κειμένων, όπως οι βίοι και θαύματα των Αγίων, κείμενα για να διαβάζει ο πολύς κόσμος».
Προσέθεσε, δε, ότι «δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πρέπει να μαθαίνουμε και κάποια ξένη γλώσσα, για έναν λόγο απλό, για να μην νομίζουμε ότι μόνο οι Έλληνες ανακαλύψανε τα πάντα», διότι «μία ξένη γλώσσα οποιαδήποτε κι αν είναι μιλάει για φόβους, για αγωνίες, για ελπίδες και αγάπες όπως ακριβώς τις ξέρουμε και στα ελληνικά».
«Κοινή Αλεξανδρινή, η πρώτη διεθνής γλώσσα»
Η ακαδημαϊκός μίλησε για την ελληνική γλώσσα ως σύμπτυξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού, καθώς «στα ελληνικά εκφέρονται όλες οι ιδέες που είναι οι βασικές ιδέες του πολιτισμού που μας τρέφει σήμερα» και τόνισε ότι ουδέποτε τα ελληνικά μπορεί να θεωρηθούν ως νεκρή γλώσσα, «γι’ αυτό άλλωστε δεν υπάρχουν ελληνογενείς γλώσσες», και «ενώ τα λατινικά έδωσαν γαλλικά, ιταλικά πορτογαλικά , ισπανικά, ρουμανικά, τα ελληνικά έχουν μόνο ντοπιολαλιές, διαλέκτους αλλά όχι γλώσσες ελληνογενείς». Σημείωσε ακόμη πως «τα ελληνικά δεν είναι μόνο μία γλώσσα, είναι σειρά από γλώσσες, είναι τα ελληνικά της αρχαιότητας, της ποίησης, της πεζογραφίας, η αττική γλώσσα και οποιαδήποτε άλλη».
Μιλώντας για την Κοινή Αλεξανδρινή εξήγησε πως «είναι η πρώτη διεθνής γλώσσα, που εκείνη την εποχή σημαίνει τη γλώσσα των λαών της Μεσογείου» και η κοινή ελληνική γλώσσα «αμέσως μετά από τα χρόνια του Αλεξάνδρου είχε γίνει η γνωστή γλώσσα των πολιτισμών».
«Σε αυτή τη γλώσσα έχει μεταφραστεί η Παλαιά Διαθήκη πολύ πριν από τη γέννηση του Χριστού, γιατί οι ελληνόφωνοι Εβραίοι της Αλεξάνδρειας είχαν ξεχάσει την μητρική τους γλώσσα και δεν ξέρανε παρά ελληνικά. Δεν είναι μόνον η Παλαιά Διαθήκη που έχει μεταφραστεί εκεί στα ελληνικά. Είκοσι επτά κώδικες της Καινής Διαθήκης, πλην του κατά Μαθταίον Ευαγγελίου, είναι όλοι γραμμένοι ελληνικά και αν δεν υπήρχε ο ελληνόφωνος ελληνολάτρης Παύλος ο Σαούλ, ο Απόστολος των Εθνών, ίσως δε θα υπήρχε ο χριστιανισμός όπως είναι σήμερα», είπε η κ. Αρβελέρ, υπογραμμίζοντας τον ρόλο της ελληνικής γλώσσας για τη διάδοση του χριστιανισμού.
«Η μακραίωνη ιστορία της ελληνικής γλώσσας»
«Η ελληνική γλώσσα εμπεριέχει μία οικουμενική διάσταση και αξία καθώς είναι κεφαλαιώδους σημασίας για την παγκόσμια σκέψη, τον πολιτισμό και τις επιστήμες», τόνισε ο Πρύτανης του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Θεόδωρος Θεοδουλίδης, ανοίγοντας τις εργασίες της διαδικτυακής διημερίδας, που περιλαμβάνει στο πρόγραμμά της σαράντα ομιλητές, διακεκριμένοι επιστήμονες και εκπρόσωποι Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων, Ελληνικών Ινστιτούτων, ομογενειακών οργανώσεων και άλλων φορέων από όλο τον κόσμο, που θα αναδείξουν τη μακραίωνη ιστορία της ελληνικής γλώσσας.
«Η ελληνική γλώσσα και ο ελληνικός πολιτισμός αποτελούν έναν θησαυρό, που μας κληροδότησε το ιστορικό παρελθόν μας και μετουσιώνουμε στον πλούτο του παρόντος και του μέλλοντος . Επενδύοντας σε αυτόν τον πλούτο εδραιώνουμε ακόμη περισσότερο την παρουσία μας στο διεθνές γίγνεσθαι», τόνισε στον χαιρετισμό του ο υφυπουργός Εξωτερικών για τον Απόδημο Ελληνισμό, Κώστας Βλάσης.
«Από τις σημαντικότερες κατακτήσεις του ανθρώπου, η γλώσσα διαμορφώνει τα εθνικά χαρακτηριστικά, την πνευματική και πολιτιστική ταυτότητα , την ιστορική και εθνική συνείδηση και μνήμη. Η μακραίωνη παρουσία και διαχρονικότητα της πλούσιας ελληνικής γλώσσας ξεπερνά τους περιορισμούς στην έκφραση, στη σκέψη, στην παιδεία, είναι η κινητήρια δύναμη προς τον δρόμο της μόρφωσης του πολιτισμού της δημοκρατίας και η διαφύλαξη της ελληνικής γλώσσας από την κακοποίηση και τη φθορά απαιτεί ωριμότητα και ετοιμότητα στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον», υπογράμμισε στον δικό της χαιρετισμό η υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Ζέττα Μακρή.

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 20 Δεκεμβρίου 2020

«Ποία είναι η ωραιοτέρα λέξις της ελληνικής γλώσσης;» αναρωτιόταν ο Πέτρος Χάρης (Ιωάννης Μαρμαριάδης 1902-1998) πριν από περίπου 80 χρόνια και ξεκινούσε ένα όμορφο δημοσιογραφικό παιχνίδι, δημοσιεύοντας τις απόψεις των σπουδαιότερων λογοτεχνών, δημοσιογράφων αλλά και πολιτικών της εποχής· μιας εποχής κατά την οποία κυρίως ο κόσμος των Τεχνών και των Γραμμάτων ερωτοτροπούσε με τη γλώσσα μας, επηρεασμένος σαφώς από την εθνική πολιτική και τον αστικό εκσυγχρονισμό της σχολικής γνώσης που διαμόρφωνε τη νέα ελληνική γλώσσα.

Νομοσχέδια και γλωσσο-εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις από το 1913 και εντεύθεν, καθώς και το νεοφιλελληνικό γλωσσικό κίνημα που αναπτύχθηκε στο εξωτερικό –κυρίως στη Γαλλία με αιχμή την ίδρυση του Ινστιτούτου της Σορβόνης (1920) από τον Hubert Pernot (1870-1946)– έδιναν νέες διαστάσεις στην ευρεία κατανόηση και διάδοση του ελληνικού πνεύματος τόσο στο εσωτερικό όσο και στην Ευρώπη.

Την ώρα που το παιχνίδι αυτό παιζόταν στον Τύπο της Γαλλίας, στην Ελλάδα ο Π. Χάρης, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι στον τόπο μας ακόμη και η καθημερινή γλώσσα χώριζε τους ανθρώπους σε στρατόπεδα, καλούσε τους διανοούμενους να απαντήσουν. Έτσι, ο Κωστής Παλαμάς απάντησε ότι η ωραιότερη λέξη είναι ο «δημοτικισμός», ο Γρηγόρης Ξενόπουλος έβρισκε γοητεία στη λέξη «αισιοδοξία», ο Σπύρος Μελάς χωρίς δισταγμό έβρισκε πιο ελκυστική τη λέξη «ελευθερία» και ο στιλίστας Ζαχαρίας Παπαντωνίου εξήρε την ομορφιά της λέξης «μοναξιά». Ο ζωγράφος και καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών Ουμβέρτος Αργυρός επέλεγε τη λέξη «χάρμα» διότι, όπως υποστήριζε, δεν υπάρχει σε καμία άλλη γλώσσα και στα πέντε γράμματά της κλείνει ό,τι χίλιες άλλες λέξεις μαζί.

Ο Σωτήρης Σκίπης ανέσυρε τη λέξη «απέθαντος» από τα βυζαντινά κείμενα, διαχωρίζοντάς την από τη λέξη «αθάνατος», και ο Παντελής Χορν δήλωσε παντοτινή προτίμηση στη λέξη «νειάτα». Ο αλησμόνητος Αθηναιογράφος Δημήτριος Γρ. Καμπούρογλους, παρά τα χρόνια του, προτιμούσε τη λέξη «ιμερτή», δηλαδή την αγαπητή, την ποθητή. Ο θεατράνθρωπος Νικόλαος Λάσκαρις τη «ζάχαρη», ο ιστορικός Διονύσιος Κόκκινος τη λέξη «χίμαιρα», ο ζωγράφος Παύλος Μαθιόπουλος το «φως» και ο γλύπτης Μιχαήλ Τόμπρος τη λέξη «ουσία». Ο Παύλος Νιρβάνας (Πέτρος Κ. Αποστολίδης), προφανώς επηρεασμένος από τον τόπο του (Σκόπελο), αγαπούσε τη λέξη «θάλασσα». Οι ζωγράφοι αποκάλυπταν τις ευαισθησίες τους: Ο Δημήτριος Γερανιώτης ήθελε την «αρμονία», ο Κωνσταντίνος Παρθένης την «καλημέρα» και ο Δημήτριος Μπισκίνης το «όνειρο».

Ως προς τις γυναίκες που κυριαρχούσαν στην πνευματική ζωή η λαογράφος Αγγελική Χατζημιχάλη ήθελε «πίστη», ενώ η 25χρονη ηθοποιός Ελένη Παπαδάκη, η οποία έμελλε να δολοφονηθεί άδικα στα Δεκεμβριανά του 1944, δήλωνε πως «η λέξις που περικλείει τα περισσότερα πράγματα, τα πάντα θα έλεγα, είναι η λέξις «ΖΩΗ»»! Η ιατρός και συγγραφέας Άννα Κατσίγρα ήθελε «χαρά» και η καθηγήτρια του Ελληνικού Ωδείου Αύρα Θεοδωροπούλου αναζητούσε την «καλοσύνη». Ενδιαφέρουσες όμως ήταν και οι απαντήσεις των πολιτικών του 1933: Ο στρατιωτικός και Πρόεδρος της Γερουσίας Στυλιανός Γονατάς προτιμούσε το «εμπρός», ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου τη λέξη «μάννα» και ο πρόεδρος της Βουλής Θεμιστοκλής Σοφούλης τη λέξη «φιλότιμο» διότι εκφράζει έναν ολόκληρο ηθικό κόσμο και δεν υπάρχει σε άλλη γλώσσα του κόσμου. Ο αρχηγός του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδος Ιωάννης Σοφιανόπουλος πρότασσε την «ανατολή» και ο ιδρυτής του ίδιου κόμματος Αλέξανδρος Μυλωνάς τη λέξη «πόνος».

Αισιοδοξία, ελευθερία, μοναξιά, νειάτα, ιμερτή, θάλασσα, αρμονία, καλημέρα, όνειρο, πίστη και ζωή είναι λέξεις με τις οποίες πορευόταν η Ελλάδα πριν από ογδόντα χρόνια. Ατένιζε την έξοδο από την οικονομική κρίση, έπαιζε με τη ζωντανή ελληνική γλώσσα και επέτρεπε στην παγκόσμια κοινότητα να βαφτίζεται στα νάματά της.

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά.