Γλώσσα

Οκτ
26

ΤΟ ΦΙΛΟΤΙΜΟ

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 26 Οκτωβρίου 2024

Η λέξη που αναφερόμαστε είναι το «φιλότιμο» και το BBC, στο αφιέρωμά του με τίτλο «The Greek word that cant ’t be translated», μας μιλά για την αρετή που κρύβει εννοιολογικά η λέξη αυτή.

Στην προσπάθειά του να την εξηγήσει στο βρετανικό αναγνωστικό κοινό, ο αρθρογράφος την περιγράφει ως την «αγάπη για την τιμή». Παραδέχεται ωστόσο, ότι η μετάφραση είναι ανεπαρκής να περιγράψει το πραγματικό νόημα της λέξης. Και αυτό γιατί μέσα σε μόνο τέσσερις συλλαβές, συμπυκνώνει τόσες αρετές, που απλά είναι αδύνατο να μεταφραστεί.

Ξεκινά την περιγραφή από το Τολό, στην ανατολική ακτή της Πελοποννήσου, όπου ένας Γερμανός δημόσιος υπάλληλος και συγγραφέας, ο Andreas Deffner, μαθαίνει για πρώτη φορά τι σημαίνει η λέξη «φιλότιμο».

«Καλημέρα, πώς είστε;» τον ρωτάει ένα πρωινό η γιαγιά Βαγγελιώ, η ιδιοκτήτρια του καταλύματος που έμενε.

«Έτσι κι έτσι» απαντάει εκείνος, νυσταγμένα.

Μετά από λίγο η γιαγιά Βαγγελιώ και η κόρη της Ειρήνη, του προσφέρουν ένα πιάτο (ζεστής φυσικά) κοτόσουπας. Την έφαγε βέβαια, αφού τα μάτια τόσο της κυράς Βαγγελιώς και της κόρης της Ειρήνης ήταν καρφομένα πάνω του όσο έτρωγε ωστόσο λίγο αργότερα, και ενώ έχει λιώσει από τον ιδρώτα που του προκάλεσε η ζεστή σούπα, ρώτησε τον γιο της κυράς Βαγγελιώς, Περικλή, τι ακριβώς συνέβη.

«Είπες στην Βαγγελιώ ότι δεν αισθανόσουν καλά;» τον ρώτησε ο Περικλής,

«Ορίστε; Απλά είπα ότι ήμουν έτσι κι έτσι».

«Αν απαντήσεις «έτσι κι έτσι», οι ντόπιοι νομίζουν ότι είσαι άρρωστος και το φιλότιμό τους, τους κάνει να θέλουν να σε βοηθήσουν να αισθανθείς καλύτερα, εξ ου και η σούπα», του εξήγησε ο Περικλής γελώντας.

Αυτό το περιστατικό στάθηκε η αιτία για να γράφει το βιβλίο Filotimo!: Abenteuer, Alltag und Krise in Griechenland που μιλά μόνο για το «φιλότιμο».

Υπάρχει ένα μεγάλο debate γύρω από την ερμηνεία της λέξης, δεδομένου ότι ανήκει στο πάνθεον των στοιχείων λεξικολογίας που αψηφούν την εύκολη εξήγηση. Η «αγάπη για την τιμή», που θεωρείται η επίσημη μετάφραση, είναι μια χρηστική όσο και ανεπαρκής προσπάθεια απόδοσης της.

Έτσι το BBC ρώτησε πολλούς Έλληνες για το τι σημαίνει η λέξη «φιλότιμο» και πήρε πολλές απαντήσεις. «Να κάνεις το σωστό», λέει η γιατρός Πηνελόπη Καλαφάτη. «Να αγαπάς και να τιμάς τον Θεό και την κοινωνία», απαντά ο ιερέας Νικόλας Παπανικολάου.
«Να προσπαθείς για την τελειότητα» λέει ο ηθοποιός Κωστής Θωμόπουλος. «Να βγαίνεις από το comfort zone σου για να βοηθήσουμε κάποιον που έχει ανάγκη», λέει η Τατιάνα Παπαδοπούλου, εθελόντρια στο camp προσφύγων στη Μαλακάσα.

Έτσι, όχι μόνο η λέξη παραμένει αμετάφραστη, αλλά και οι ίδιοι οι Έλληνες δυσκολεύονται να συμφωνήσουν σε έναν ενιαίο ορισμό.

«Η μυθολογία που συνοδεύει αυτήν την αόριστη ιδέα δεν έχει προηγούμενο. Πράγματι, η λέξη είναι αδύνατο να μεταφραστεί με ακρίβεια σε καμία γλώσσα», εξηγεί ο Βασίλειος Π. Βερτουδάκης, λέκτορας της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. «Ωστόσο, το φιλότιμο αποτελεί δομικό στοιχείο της ελληνικής ιδιοσυγκρασίας λόγω της μοναδικής θέσης της Ελλάδας σε σχέση με αυτό που αποκαλούμε Δύση». Όπως εξηγεί, η λέξη προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «φιλοτιμία», της οποίας η πρώτη επιβεβαιωμένη γραπτή αναφορά χρονολογείται στην αυγή της ελληνικής κλασικής περιόδου (6ος και 7ος αιώνας π.Χ.) στα γραπτά του λυρικού ποιητή Πίνδαρου.

Για τον Πίνδαρο και άλλους ποιητές της εποχής, η λέξη σήμαινε αγάπη για την τιμή ή τη διάκριση ή τη φιλοδοξία, συχνά όμως με αρνητική χροιά. Στη μυθολογία, για παράδειγμα, το «φιλότιμο» του Αχιλλέα πλήττεται όταν ο βασιλιάς Αγαμέμνονας του παίρνει τη Βρισηίδα που ήταν το έπαθλο για την ανδρεία του στο πεδίο της μάχης.

Μόνο μετά την εδραίωση της Δημοκρατίας στην κλασική Αθήνα γύρω στο 4ο – 5ο αιώνα π.Χ., όταν ο ανταγωνισμός αντικαθίσταται από τη συνεργασία, η λέξη αποκτά πιο θετική χροιά. Την εποχή εκείνη, «ένας άνθρωπος με φιλότιμο» σήμαινε κάποιος που αρέσκεται στους επαίνους της πόλης του, υπηρετώντας ωστόσο, πρώτα την κοινότητα», λέει ο κ. Βερτουδάκης.

Η έννοια πραγματικά «απογειώθηκε» κοντά στον 15ο αιώνα, όταν οι Οθωμανοί σκλάβωσαν την Ελλάδα, μείωσαν την εκπαίδευση και επέβαλαν υψηλή φορολογία και απέκοψαν για αιώνες τη χώρα από τη Δυτική Ευρώπη.

«Ενώ η Δύση βίωνε τον Διαφωτισμό, ανέπτυσσε σύγχρονα κράτη συνδέοντας τα άτομα με το κράτος δικαίου και την αίσθηση της ευθύνης, οι υποταγμένοι Έλληνες ανέπτυσσαν δεσμούς με κριτήριο την υπερηφάνεια, την τοπική κοινότητα και τις διαπροσωπικές σχέσεις», εξηγεί ο κ. Βερτουδάκης. «Αντί να αναπτύξουν συνείδηση των θεσμών, όπως συνέβη στη Δυτική Ευρώπη, οι ελληνικές κοινότητες διαποτίστηκαν από το φιλότιμο, το οποίο δεν πυροδοτήθηκε από τον νόμο και τη λογική αλλά από το έντονο συναίσθημα και ως έναν βαθμό από την οικειότητα».

Και έτσι η συναισθηματική πλευρά της ελληνικής ιδιοσυγκρασίας διαπερνά όλη τη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Τον Μάιο του 1941, όταν οι δυνάμεις του Άξονα εξαπέλυσαν επίθεση εναντίον της Κρήτης, οι ντόπιοι όχι μόνο πήραν τα κουζινομάχαιρα και ό,τι άλλο από την καθημερινότητα μπορούσε να γίνει όπλο, πέρασαν μέσα από τα πανύψηλα, τραχιά βουνά και τα απότομα φαράγγια του νησιού τους και βρήκαν τα καλύτερα κρησφύγετα για τους Βρετανούς και Αυστραλούς στρατιώτες. Ούτε η πείνα, ούτε η απειλή της θανατικής ποινής τους σταμάτησαν. Η αίσθηση του καθήκοντος, της τιμής και το θάρρος τους υπερέβη τα πάντα.

Σήμερα, συνεχίζει το δημοσίευμα, σχεδόν 76 χρόνια μετά, οι κάτοικοι της Λέσβου, της Χίου και της Κω, περιοχές γνωστές για το φυσικό τους κάλλος και μεγάλοι τουριστικοί προορισμοί -εν μέσω οικονομικής κρίσης- πηδούσαν μέσα στις βάρκες για να σώσουν τους πρόσφυγες.

«Γιατί μου λέτε, μπράβο, παιδιά μου;» αναρωτιόταν η 86χρονη γιαγιά της Συκαμνιάς, Αιμιλία Καμβύση, αναφέρει το BBC, κάνοντας ειδική μνεία στις περίφημες γιαγιάδες -την 89χρονη Ευστρατία Μαυραπίδου και την 85χρονη Μαρίτσα Μαυραπίδου που έγιναν σύμβολα των εθελοντών κατοίκων της Λέσβου όταν ο φωτογραφικό φακός «τις συνέλαβε» να περιποιούνται ένα βρέφος παιδί μιας προσφυγοπούλας από τη Συρία, που μόλις είχε αποβιβασθεί στην ακτή- αλλά και στον ψαρά Στρατή Βαλιαμό.

«Τι το ξεχωριστό κάνω; Δεν θα κάνατε το ίδιο;», αναρωτιόταν. Για αυτούς τους ανθρώπους, το φιλότιμο είναι απλά τρόπος ζωής.

Ο Deffner ετοιμάζει ξανά βαλίτσα για να επισκεφθεί για ένα ακόμη καλοκαίρι την πανσιόν της γιαγιάς Βαγγελιώς.

«Ποιος είναι ο δικός σας ορισμός για το «φιλότιμο»;», τον ρωτά ο δημοσιογράφος.

«Δυο – τρεις θετικές σκέψεις, ένα λίτρο όρεξη για ζωή, 500 γραμμάρια φιλοξενίας, 10 σταγόνες συμπάθειας, μια ουγκιά υπερηφάνειας, αξιοπρέπεια και η εσωτερική φωνή μας» απαντά.

πηγή:valueforlife.gr

 

 

Γλώσσα Χωρίς σχόλια »
Σεπ
15

Η ΤΑΞΗ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΙΚΟ ΧΑΟΣ

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 15 Σεπτεμβρίου 2024

Στην μεγαλοφυϊα του Βέντρις οφείλουμε το γεγονός ότι η ιστορία της ελληνικής γλώσσας δεν αρχίζει τον 8ο πχ αιώνα, αλλά τον 15ο.

Στις 6 Σεπτεμβρίου 1956 έφυγε από τη ζωή συνεπεία αυτοκινητικού δυστυχήματος, σε ηλικία μόλις 34 ετών, ο άγγλος αρχιτέκτονας Μάικλ Βέντρις (Michael George Francis Ventris).

Το όνομα του Βέντρις έμελλε να μείνει στην ιστορία της επιστήμης, μια και ο πρωτοπόρος ερευνητής κατόρθωσε στο βραχύ βίο του (είχε γεννηθεί στις 12 Ιουλίου 1922) να αποκρυπτογραφήσει την Γραμμική Β’ και να καταδείξει ότι αυτή αποδίδει μια αρχαϊκή μορφή της ελληνιής γλώσσας– με άλλα λόγια, ότι τα κείμενα σε Γραμμική Β συνιστούν τα πρώτα γνωστά ελληνικά κείμενα.

Η Γραμμική Β, η συλλαβική (προαλφαβητική) αυτή γραφή που οφείλει την ονομασία της στον άγγλο αρχαιολόγο ‘Αρθουρ Τζον ‘Εβανς (αυτός την ανακάλυψε στην Κνωσό το 1900), χρησιμοποιήθηκε στα μυκηναϊκά ανάκτορα της ηπειρωτικής Ελλάδας (Πύλος, Μυκήνες, Τίρυνθα, Θήβα), αλλά και στην Κρήτη, ενώ τα παλαιότερα δείγματά της χρονολογούνται με ασφάλεια στο 15ο αιώνα π.Χ.

Στο φύλλο του «Βήματος» που είχε κυκλοφορήσει την Κυριακή 23 Ιουνίου 2002 υπήρχε ένα άρθρο αφιερωμένο στον Μάικλ Βέντρις. Συντάκτης του ήταν ο διαπρεπής γλωσσολόγος Γεώργιος Μπαμπινιώτης Σε αυτό διαβάζουμε τα εξής:

Τον Ιούνιο του 1952, πριν από 50 ακριβώς χρόνια, ένας Άγγλος αρχιτέκτονας, ο Μάικλ Βέντρις (Michael Ventris), ηλικίας τότε 30 ετών, ανακοίνωσε δημόσια ότι μπόρεσε να αποκρυπτογραφήσει μιαν άγνωστη μέχρι τότε γραφή, την κρητομυκηναϊκή γραμμική γραφή τύπου Β’, στην οποία βρίσκονται γραμμένες πολλές πήλινες πινακίδες από την Κρήτη, τις Μυκήνες, την Πύλο κ.α. και, το κυριότερο, ότι η γλώσσα των πινακίδων αυτών είναι η Ελληνική. Η σπουδαιότητα της ανακοίνωσης του Βέντρις για την επιστήμη γενικότερα (που έλυνε, επιτέλους, το μυστήριο των πινακίδων της γραμμικής γραφής Β’) αλλά ιδίως για τον ελληνικό πολιτισμό, που η γραπτή του παράδοση μεταφερόταν επτά περίπου αιώνες νωρίτερα (από τον 8ο αιώνα π.Χ. στον 15ο), ήταν ανυπολόγιστης σημασίας. Άλλαζαν άρδην τα δεδομένα της ιστορίας μας, αφού αυτή εξαρτάται και προσδιορίζεται χρονικά κατά κύριο λόγο από τις γραπτές μαρτυρίες.

Ο Μ. Βέντρις (1922-1956) ήταν χαρισματικό πνεύμα. Μπορούσε να μαθαίνει εύκολα ξένες γλώσσες, είχε μια σπάνια συνδυαστική φαντασία, ήταν ικανός να ξεχωρίζει τις κανονικότητες μέσα στην ποικιλία και γενικά, όπως γράφει ο J. Chadwick, ο Μ. Βέντρις «είχε τη δύναμη να διακρίνει την τάξη μέσα στο φαινομενικό χάος, το χάρισμα δηλ. που χαρακτηρίζει το έργο όλων των μεγάλων ανδρών».

Δεκατεσσάρων χρονών παιδί ακόμη (το 1936), ακούγοντας τον μεγάλο Άγγλο αρχαιολόγο Σερ Άρθουρ Έβανς να εξηγεί σε μια διάλεξη στο Βρετανικό Μουσείο τα μυστήρια των αναποκρυπτογράφητων γραφών της Κρήτης, αυτών που ο ίδιος ο Έβανς ονόμασε «μινωικές γραφές», και τη σημασία τους για τη γνώση του μινωικού αλλά και του μυκηναϊκού κόσμου, ο μικρός Βέντρις αποφάσισε να λύσει το μυστήριο της ανάγνωσης των μινωικών γραφών. Έτσι άρχισε να ασχολείται από νωρίς με το θέμα, διαβάζοντας ό,τι σχετικό υπήρχε. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ασχολήθηκε επίσης με το «σπάσιμο» μυστικών κωδίκων, γεγονός που όξυνε την ικανότητά του στη διερεύνηση της λειτουργίας διαφόρων κωδικών συστημάτων. Με το θέμα της αποκρυπτογράφησης της γραμμικής γραφής Β’ συνέχισε να ασχολείται ερασιτεχνικά, η δε ενασχόλησή του αυτή εντάθηκε μετά την επαγγελματική του αποκατάσταση ως επιτυχημένου αρχιτέκτονα.

Ο Βέντρις χρησιμοποίησε αρχικά το περιορισμένο υλικό που είχε δημοσιεύσει ο Έβανς από την Κνωσό. Το υλικό της έρευνάς του αυξήθηκε με τις πινακίδες γραμμικής γραφής Β’ από την Πύλο που βρήκε το 1939 ο Αμερικανός αρχαιολόγος Carl aBlegen και που δημοσιεύτηκαν το 1951. Η μελέτη του διευρυμένου υλικού ενίσχυσε την υπόθεση του Βέντρις ότι η γλώσσα των πινακίδων της γραμμικής γραφής Β’ είναι η Ελληνική αντίθετα προς την άποψη που είχε μέχρι τότε επιβάλει με το κύρος του ο Έβανς, ότι οι μινωικές γραφές  (τόσο η γραμμική Α —που δεν έχει μέχρι σήμερα αποκρυπτογραφηθεί— όσο και η γραμμική Β’) περιείχαν μια μινωική, μη ελληνική γλώσσα, αφού ο Έβανς πίστευε στη δύναμη του μινωικού κόσμου και στην κυριαρχία των Μινωιτών και στον χώρο της ηπειρωτικής Ελλάδας (Μυκήνες κ.α.).

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 23.6.2002, Ιστορικό Αρχείο 

Ο Βέντρις βοηθήθηκε αρχικά στην αποκρυπτογράφηση συγκρίνοντας τα γράμματα της γραμμικής Β’ με υλικό από τις πινακίδες τής επίσης γραμμικής κυπριακής συλλαβικής γραφής(κυπριακό αλφαβητάριο). Τον βοήθησε ακόμη και το υλικό από τις έρευνες που είχαν πραγματοποιήσει άλλοι ερευνητές (Alice Kober, Emmett Bennett κ.ά.). Έτσι δοκίμασε δειλά και τελείως υποθετικά την ανάγνωση των πινακίδων της γραμμικής Β’ με βάση την ελληνική γλώσσα. Ο Chadwick αναφέρει: «Ο Ventris ξεκίνησε να δοκιμάσει την υπόθεση ότι η γλώσσα ήταν ελληνική, χωρίς να προσδοκά ότι θα οδηγούσε πουθενά. Αλλά καθώς εφάρμοζε τις αξίες του σε περισσότερες και περισσότερες λέξεις, συνέχιζαν να εμφανίζονται ελληνικές λέξεις».

Ο Βέντρις δεν ήταν φιλόλογος και δεν μπορούσε να συνεχίσει την ανακάλυψή του χωρίς την επικουρία ενός κλασικού φιλολόγου που θα μπορούσε να τον βοηθήσει να ταυτίσει τις αναγνώσεις του με αρχαιοελληνικές λέξεις και μάλιστα αρχαιότατες, ενίοτε και μη παραδεδομένες στη μετέπειτα Ελληνική. Αυτό επετεύχθη στο πρόσωπο του Τζων Τσάντγουικ (John Chadwick), υφηγητή των κλασικών γραμμάτων στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ. Μαζί επεξεργάστηκαν την επίσημη παρουσίαση της αποκρυπτογράφησης της γραμμικής γραφής Β’, σε άρθρο τους που δημοσιεύθηκε στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό Journal of Hellenic Studies το 1953 με τίτλο «Μαρτυρίες για ελληνική διάλεκτο στα μυκηναϊκά αρχεία» (Evidence for Greek Dialect in the Mycenaean Archives). Αντίγραφο του άρθρου αυτού, προτού δημοσιευθεί, δόθηκε στον αρχαιολόγο Carl Blegen, ο οποίος μπόρεσε να διαβάσει την περίφημη «οιονεί δίγλωσση» πινακίδα της Πύλου, την «πινακίδα των τριπόδων», εφαρμόζοντας τις αξίες των συλλαβογραμμάτων που είχαν επισημάνει οι Βέντρις – Τσάντγουικ. Αυτό έπεισε τους περισσότερους επιστήμονες να δεχθούν ότι η ανάγνωση ήταν ορθή και ότι έχρηζε περαιτέρω βελτιώσεων.

Ως προς την υφή της γραμμικής γραφής Β’, πρόκειται για «συλλαβογραφική γραφή», κάθε σημείο (γράμμα) δηλαδή δηλώνει συλλαβή και όχι μεμονωμένο φθόγγο. Αν λάβει κανείς υπ’ όψιν ότι ο αριθμός των συλλαβών σε μια γλώσσα είναι τεράστιος, καταλαβαίνει ότι μια συλλαβογραφική γραφή —για λόγους οικονομίας— χρησιμοποιεί έναν μικρό μόνο αριθμό συλλαβογραμμάτων (γύρω στα 90), για να δηλώσει όλες τις συλλαβές. Έτσι λ.χ. το συλλαβόγραμμα πε δηλώνει επίσης και το βε και το φε. Δηλώνει ακόμη τις μακρόφωνες συλλαβές: πη, βη, φη. Και δηλώνει και τις συλλαβές με -ει και -ηι: πει-πηι, βει-βηι, φει-φηι. Το ίδιο συλλαβόγραμμα δηλαδή έχει 12 δυνατές αναγνώσεις! Πρόκειται δηλαδή για ένα ατελές σύστημα γραφής, το οποίο οι Έλληνες αντικατέστησαν με μια καθαρώς αλφαβητική γραφή, το γνωστό και μέχρι σήμερα χρησιμοποιούμενο ελληνικό αλφάβητο, το οποίο οι ίδιοι οι Έλληνες εδημιούργησαν, επινοήσαντες χωριστά γράμματα να δηλώνουν τα φωνήεντα και χωριστά γράμματα να δηλώνουν τα σύμφωνα.

Οπωσδήποτε, οφείλουμε στη μεγαλοφυΐα του Βέντρις το γεγονός ότι η ιστορία της ελληνικής γλώσσας δεν αρχίζει πλέον όπως γνωρίζαμε μέχρι το 1952 τον 8ο αιώνα με την αλφαβητική γραφή της οινοχόης του Διπύλου (ή, κατ’ άλλους, του «ποτηρίου του Νέστορος» που ανήκει στην ίδια περίοδο), αλλά από τα μέσα του 15ου αιώνα με την ανάγνωση των πινακίδων της γραμμικής γραφής Β’ (Κνωσός, Φαιστός, Πύλος, Μυκήνες, Θήβα).

Αλήθεια, υπάρχει κανένας δρόμος της Ελλάδας που να φέρει το όνομα αυτού του μεγάλου επιστημονικού ευεργέτη του Ελληνισμού; Ας σημειωθεί ότι η Μ. Βρετανία ετίμησε εν ζωή τον Βέντρις με το παράσημο της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου τον ανακήρυξε επίτιμο ερευνητή και το Πανεπιστήμιο της Ουψάλα τον ανακήρυξε επίτιμο διδάκτορα, προφταίνοντας να τον τιμήσουν, προτού χαθεί πρόωρα από τη ζωή (το 1956) σε ηλικία 34 ετών.

Γλώσσα Χωρίς σχόλια »
Μαρ
25

ΠΟΤΕ ΑΡΧΙΣΑΝ ΝΑ ΜΙΛΟΥΝ.ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 25 Μαρτίου 2024

Νέα αρχαιολογική έρευνα διαπίστωσε ότι η γλώσσα έχει ηλικία οκτώ φορές μεγαλύτερη απ’ ό,τι πιστεύαμε μέχρι τώρα. Σύμφωνα με τον Independent, η ανάλυση του Βρετανού αρχαιολόγου Στίβεν Μίθεν, καθηγητή πρώιμης προϊστορίας στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ, υποστηρίζει ότι οι πρώτοι άνθρωποι ανέπτυξαν για πρώτη φορά μια υποτυπώδη γλώσσα πριν από περίπου 1,6 εκατομμύρια χρόνια, κάπου στην ανατολική ή νότια Αφρική.

Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότεροι ειδικοί της ανθρώπινης εξέλιξης πίστευαν ότι οι άνθρωποι άρχισαν να μιλούν μόλις πριν από περίπου 200.000 χρόνια. Σύμφωνα με τη νέα έρευνα του καθηγητή Μίθεν, η υποτυπώδης ανθρώπινη γλώσσα είναι τουλάχιστον οκτώ φορές παλαιότερη. Η ανάλυσή του βασίζεται σε λεπτομερή μελέτη όλων των διαθέσιμων αρχαιολογικών, παλαιοανατομικών, γενετικών, νευρολογικών και γλωσσολογικών στοιχείων, τα οποία δείχνουν ότι η γέννηση της γλώσσας συνέβη ως αποτέλεσμα ενός συνδυασμού ανθρώπινης εξέλιξης και άλλων παραγόντων μεταξύ δύο και 1,5 εκατομμυρίου ετών πριν.

Οι ενδείξεις

Είναι χαρακτηριστικό ότι το μέγεθος του ανθρώπινου εγκεφάλου αυξήθηκε ιδιαιτέρως γρήγορα από τα 2 εκατ. χρόνια π.Χ., και κυρίως μετά το 1,5 εκατ. π.Χ.. Μαζί με αυτή την αύξηση του μεγέθους του εγκεφάλου υπήρξε μια αναδιοργάνωση της εσωτερικής δομής του – συμπεριλαμβανομένης της πρώτης εμφάνισης της περιοχής του μετωπιαίου λοβού, που σχετίζεται με την παραγωγή και την κατανόηση της γλώσσας. Γνωστή στους επιστήμονες ως περιοχή Μπροκά, φαίνεται ότι εξελίχθηκε από προηγούμενες δομές που επέτρεπαν στην πρώιμη ανθρωπότητα να επικοινωνεί με χειρονομίες.

Νέες έρευνες δείχνουν ότι η εμφάνιση της περιοχής Μπροκά συνδέθηκε επίσης με βελτιώσεις στη λειτουργική μνήμη – έναν παράγοντα ζωτικής σημασίας για τον σχηματισμό προτάσεων. Αλλά και άλλες εξελίξεις ήταν επίσης καθοριστικές για τη γέννηση της υποτυπώδους γλώσσας. Η εμφάνιση, πριν από περίπου 1,8 εκατομμύρια χρόνια, μιας πιο εξελιγμένης μορφής διποδισμού, σε συνδυασμό με αλλαγές στο σχήμα του ανθρώπινου κρανίου, είναι σχεδόν βέβαιο ότι ξεκίνησαν τη διαδικασία αλλαγής του σχήματος και της θέσης της φωνητικής οδού, καθιστώντας έτσι δυνατή την ομιλία.

Κυνήγι

Άλλες βασικές ενδείξεις που υποδεικνύουν ότι περίπου το 1,6 εκατ. π.Χ. είναι η κατά προσέγγιση περίοδος κατά την οποία οι άνθρωποι άρχισαν να μιλούν, προέρχονται από τα αρχαιολογικά αρχεία. Σε σύγκριση με πολλά άλλα ζώα, οι άνθρωποι δεν ήταν ιδιαίτερα δυνατοί. Για να επιβιώσουν και να ευημερήσουν, έπρεπε να αντισταθμίσουν αυτή τη σωματική αδυναμία.

Με εξελικτικούς όρους, η γλώσσα ήταν σχεδόν σίγουρα μέρος αυτής της στρατηγικής αντιστάθμισης της φυσικής δύναμης. Προκειμένου να κυνηγήσουν μεγάλα ζώα (ή να τα απωθήσουν όταν αναζητούσαν τροφή στη φύση), οι πρώτοι άνθρωποι χρειάζονταν μεγαλύτερες ικανότητες ομαδικού σχεδιασμού και συντονισμού – η ανάπτυξη της γλώσσας θα ήταν ζωτικής σημασίας γι’ αυτό. Το κυνήγι ξεκίνησε πριν από περίπου δύο εκατ. χρόνια, αλλά φαίνεται ότι επιταχύνθηκε σημαντικά πριν από 1,5 εκατ. χρόνια. Γύρω στο 1,6 εκατ. π.Χ. παρατηρήθηκε επίσης η γέννηση και η διαγενεακή πολιτιστική μετάδοση της πολύ πιο εξελιγμένης τεχνολογίας των λίθινων εργαλείων. Αυτή η μακροχρόνια μεταφορά πολύπλοκων γνώσεων και δεξιοτήτων από γενιά σε γενιά υποδηλώνει επίσης έντονα την ύπαρξη της ομιλίας

Γλώσσα, Νέα από όλον τον Κόσμο Χωρίς σχόλια »
Φεβ
24

ΤΥΧΑΙΟΤΗΤΑ Ή ΣΕΡΕΝΤΙΠΙΤΙ

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 24 Φεβρουαρίου 2024

Σερεντίπιτι (Serendipity) είναι η λέξη που περιγράφει σημαντικές ανακαλύψεις που γίνονται είτε τυχαία είτε ψάχνοντας για κάτι άλλο από αυτό που τελικά ανακαλύφθηκε.

Η λέξη «serendipity» εισήχθη στην αγγλική γλώσσα τον 18ο αιώνα από τον συγγραφέα Horace Walpole, ο οποίος την ανέφερε σε ένα γράμμα του, προερχόμενη από το περσικό παραμύθι “Οι τρεις ήρωες του Σερεντίπ (Serendip)”, οι οποίοι έκαναν ανακαλύψεις πραγμάτων που δεν αναζητούσαν, από καθαρή τύχη ή οξύνοια.

Το παραμύθι λέει ότι οι πρίγκιπες κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους σε μια ξένη χώρα, συναντούν έναν άνθρωπο που τους ρωτά μήπως είδαν τη χαμένη καμήλα του. Και ενώ οι ίδιοι δεν έχουν δει ποτέ τους καμήλα, τον υποβάλλουν σε μια σειρά τόσο εύστοχων ερωτημάτων –αν η καμήλα είναι μονόφθαλμη, αν μεταφέρει μια έγκυο γυναίκα, αν της λείπει ένα δόντι, αν είναι κουτσή, αν στη μια της πλευρά έχει φορτωθεί με βούτυρο και στην άλλη με μέλι– που ο άνθρωπος σχηματίζει την ιδέα ότι, για να γνωρίζουν τόσα για τη χαμένη καμήλα και τη γυναίκα, τις έχουν κλέψει οι ίδιοι.

Έτσι οδηγούνται στον πέρση βασιλιά Μπαχράμ, που τους καταδικάζει σε θάνατο, παρ’ ότι του εξηγούν ότι τα συμπεράσματα για τα χαρακτηριστικά του ζώου και της αναβάτριάς του, οφείλονται στην παρατήρηση των ιχνών που άφησε η καμήλα πίσω της.

  • Το χορτάρι ήταν φαγωμένο από τη μια πλευρά του δρόμου μόνο, συνεπώς το ζώο ήταν μονόφθαλμο.
  • Το ίχνος που άφηνε η δαγκωματιά του ζώου πάνω του είχε ένα κενό, που σημαίνει ότι από την καμήλα έλειπε ένα δόντι.
  • Η μία από τις οπλές της καμήλας είχε αφήσει αποτύπωμα μικρότερου βάθους στην άμμο, άρα η καμήλα ήταν κουτσή.
  • Στη μια πλευρά του δρόμου είχαν μαζευτεί μυρμήγκια, ένδειξη ότι από την πλευρά αυτή ήταν φορτωμένο βούτυρο που έλειωνε, ενώ στην άλλη πλευρά είχαν μαζευτεί μύγες, ένδειξη ότι από την πλευρά αυτή η καμήλα ήταν φορτωμένη με μέλι που έσταζε.
  • Τα αποτυπώματα που άφηνε ο αναβάτης, όταν ανέβαινε ή κατέβαινε από την καμήλα, μαρτυρούν ότι δεν ήταν έμπειρος, συνεπώς ήταν γυναίκα και μάλιστα έγκυος, γιατί εκεί που ούρησε υπήρχαν ίχνη από δύο παλάμες στο χώμα, πράγμα που σημαίνει ότι η αναβάτρια είχε να σηκώσει μεγαλύτερο βάρος.

Το παραμύθι τελειώνει με την αθώωση των τριών πριγκίπων, μετά τη μαρτυρία ενός περαστικού που συνάντησε την περιπλανώμενη καμήλα με τη γυναίκα στην έρημο, αλλά και την αναγόρευσή τους σε συμβούλους του βασιλιά, ως επιβράβευση της παρατηρητικότητας και της οξύνοιάς τους.

Από antiklidi

Γλώσσα, Η Ζωή μας σήμερα, Παραμύθια Χωρίς σχόλια »
Ιαν
14

ΕΑΝ ΜΙΑ ΓΛΩΣΣΑ ΗΤΑΝ Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 14 Ιανουαρίου 2024

Oι γλωσσολόγοι έχουν την τάση να ισχυρίζονται ότι όλες οι γλώσσες είναι αξιόλογες, εκφραστικές και πολύπλοκες. Αποδίδουν συνήθως τις αρνητικές τοποθετήσεις στην προκατάληψη και την πολιτική. Ίσως γι’ αυτό κανείς δεν έχει εξετάσει ενδελεχώς το ακανθώδες ζήτημα του ποιες θεωρούνται όμορφες ή άσχημες.

Οι Κινέζοι βαθμολογητές, για παράδειγμα, προτιμούσαν σαφώς τις γλώσσες που θεωρούσαν ότι προέρχονταν από την Αμερική ή την Ευρώπη και αξιολογούσαν χαμηλότερα εκείνες που θεωρούσαν ότι προέρχονταν από την υποσαχάρια Αφρική

Αυτό ίσχυε έως ότου τρεις μελετητές -ο Andrey Anikin, ο Nikolay Aseyev και ο Niklas Erben Johansson- δημοσίευσαν πέρυσι τη μελέτη τους για 228 γλώσσες. Υλοποίησαν αυτή την ιδέα – της αξιολόγησης των γλωσσών –  αξιοποιώντας μια διαδικτυακή ταινία για τη ζωή του Ιησού την οποία οι διαχειριστές της έχουν μεταφράσει σε εκατοντάδες γλώσσες.

«Νίκησε» η Tok Pisin;

Το σημαντικότερο είναι ότι οι περισσότερες ηχογραφήσεις είχαν τουλάχιστον πέντε διαφορετικούς ομιλητές, καθώς η ταινία έχει τόσο μονόλογο όσο και διάλογο. Η ομάδα προσέλαβε 820 άτομα από τρεις διαφορετικές γλωσσικές ομάδες -κινέζικα, αγγλικά και σημιτικά (ομιλητές αραβικών, εβραϊκών και μαλτέζικων γλωσσών)- για να ακούσουν τα αποσπάσματα και να εκτιμήσουν την ελκυστικότητα των γλωσσών.

Αυτό που ανακάλυψαν ήταν ότι σχεδόν όλες οι 228 γλώσσες είχαν εκπληκτικά παρόμοια βαθμολογία – εφόσον ελέγχθηκαν ορισμένοι παράγοντες. Σε μια κλίμακα από το 1 έως το 100, όλες κυμαίνονταν μεταξύ 37 και 43, και οι περισσότερες βρίσκονταν στην «περιοχή» μεταξύ 39 και 42.

Η ελκυστικότητα μιας γλώσσας θα μπορούσε να αποδοθεί καλύτερα στην κουλτούρα των ομιλητών της και όχι στην γλώσσα καθαυτή

Η υψηλότερη βαθμολογία; Παρά την υποτιθέμενη γοητεία (τουλάχιστον μεταξύ των αγγλόφωνων) των γαλλικών και των ιταλικών, ήταν η Tok Pisin, μια αγγλική κρεόλη που ομιλείται στην Παπούα Νέα Γουινέα. Η χαμηλότερη; Η Τσετσενική. Οι τρεις γλωσσικές ομάδες συνέκλιναν σε γενικές γραμμές στις προτιμήσεις τους.

Όμως οι αποκλίσεις μεταξύ των γλωσσών με την καλύτερη και τη χειρότερη βαθμολογία ήταν τόσο μικρές -και η διαφοροποίηση μεταξύ των επιμέρους βαθμολογητών τόσο μεγάλη- ώστε κανείς δεν πρέπει να μπει στον πειρασμό να χαρακτηρίσει την Tok Pisin ως την ομορφότερη γλώσσα του κόσμου.

Ποιοι εξωγενείς παράγοντες επηρέασαν τους βαθμολογητές;

Ορισμένοι παράγοντες οδήγησαν τους κριτές στο να δηλώσουν ότι τους άρεσαν πολύ οι γλώσσες που άκουσαν. Αλλά αυτοί δεν φαίνεται να έχουν σχέση με τις εγγενείς ιδιότητες. Πρώτον, η εξοικείωση με μια γλώσσα – ή ακόμη και η σκέψη ότι την γνώριζαν – έκανε τους βαθμολογητές να δώσουν σε μια γλώσσα 12% περισσότερες ποσοστιαίες μονάδες κατά μέσο όρο. Επιπλέον, φάνηκε να υπάρχουν κάποιες επιμέρους περιφερειακές προκαταλήψεις.

Εάν ένας βαθμολογητής έλεγε ότι μια γλώσσα ήταν οικεία, του ζητήθηκε να πει από ποια περιοχή προερχόταν. Οι Κινέζοι βαθμολογητές, για παράδειγμα, προτιμούσαν σαφώς τις γλώσσες που θεωρούσαν ότι προέρχονταν από την Αμερική ή την Ευρώπη και αξιολογούσαν χαμηλότερα εκείνες που θεωρούσαν ότι προέρχονταν από την υποσαχάρια Αφρική.

Οι άλλοι εξωγενείς παράγοντες που επηρέασαν τις βαθμολογίες ήταν μια ισχυρή προτίμηση στις γυναικείες φωνές και μια ασθενέστερη προτίμηση στις βαθύτερες και πιο λαχανιασμένες φωνές.

Όμως, όσο κι αν προσπάθησαν, οι ερευνητές δεν μπόρεσαν να βρουν ένα εγγενές φωνητικό χαρακτηριστικό -όπως η παρουσία ρινικών φωνηέντων (όπως στο γαλλικό bon vin blanc) ή φθογγικών συμφώνων (όπως οι ήχοι sh και zh που είναι συνηθισμένοι στα πολωνικά)- που να βαθμολογείται σταθερά ως όμορφη. Στατιστικά σημαντική ήταν μόνον η ελαφριά αντιπάθεια για τις τονικές γλώσσες.

Οι τονικές γλώσσες είναι εκείνες που αξιοποιούν το τονικό ύψος για να ξεχωρίσουν τις κατά τα άλλα ομόφωνες λέξεις. Ακόμη και οι Κινέζοι αντιπαθούσαν ελαφρώς τέτοιες γλώσσες, αν και τα ίδια τα κινέζικα είναι τονικά.

Κουλτούρα ή γλώσσα;

Τέλος, το ηχητικό υλικό ήταν προμελετημένο. Αυτό ήταν καλό από μια άποψη, επειδή οι βαθμολογητές άκουσαν το ίδιο μέρος της ταινίας (με τα ίδια νοήματα) σε κάθε γλώσσα.

Αλλά η αυθόρμητη, φυσική ομιλία θα μπορούσε να προκαλέσει μια εντελώς διαφορετική αίσθηση. Ίσως στους ανθρώπους να αρέσει ή να μην αρέσει η ηχητική απογραφή μιας γλώσσας, αλλά ο τρόπος με τον οποίο οι ομιλητές της τείνουν να την μιλούν.

Αν είναι έτσι, η ελκυστικότητα μιας γλώσσας θα μπορούσε να αποδοθεί καλύτερα στην κουλτούρα των ομιλητών της και όχι στην γλώσσα καθαυτή.

Τα αρνητικά αποτελέσματα στα πειράματα συνήθως δεν προκαλούν «θόρυβο», αλλά αυτό εδώ είναι τόσο ενδιαφέρον -αφού είναι τόσο έντονα αντίθετο με τα πρωτόγνωρα ένστικτα των ανθρώπων- όσο και χαρμόσυνο.

Ο κόσμος είναι αρκετά διχασμένος. Όπως καταλήγουν οι ερευνητές: «Τονίσαμε τη θεμελιώδη φωνητική και αισθητική ενότητα των παγκόσμιων γλωσσών».

*Με πληροφορίες από Economist | Κεντρική φωτογραφία θέματος: freepik

Γλώσσα, Η Ζωή μας σήμερα, Νέα από όλον τον Κόσμο Χωρίς σχόλια »
Δεκ
17

Η ΛΕΞΗ ΠΑΡΑΙΣΘΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΛΕΞΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ 2023

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 17 Δεκεμβρίου 2023

Καθώς το 2023 πλησιάζει στο τέλος του, το dictionary.com επέλεξε την λέξη hallucinate.com ( παραίσθηση/ ψευδαίσθηση ως λέξη της χρονιάς, αλλά μπορεί να μη σημαίνει αυτό που νομίζετε.

Οι λεξικογράφοι του δημοφιλούς διαδικτυακού λεξικού επέλεξαν την λέξη «hallucinate» στο πλαίσιο της τεχνητής νοημοσύνης, όπως αποκάλυψαν σε ανακοίνωσή τους αυτή την εβδομάδα. Σε αυτό το πεδίο, πρόκειται για ένα ρήμα που σημαίνει «παράγω ψευδείς πληροφορίες αντίθετες με την πρόθεση του χρήστη και τις παρουσιάζω σαν αληθινές και πραγματικές».

Με άλλα λόγια, όπως γράφει ο Harmeet Kaur στο CNN, είναι αυτό που συμβαίνει όταν «τα chatbots και άλλα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης επινοούν με αυτοπεποίθηση πράγματα».

«Το Hallucinate μοιάζει ταιριαστό για μια εποχή της ιστορίας κατά την οποία οι νέες τεχνολογίες μπορεί να μοιάζουν με το υλικό των ονείρων ή της φαντασίας – ειδικά όταν παράγουν τις δικές τους μυθοπλασίες»

Μια από τις πιο σημαντικές εξελίξεις της ζωής μας”

Πρόσφατα, οι άνθρωποι έχουν χρησιμοποιήσει chatbots με τη βοήθεια Α.Ι. για τα πάντα, από τη συγγραφή δοκιμίων μέχρι τη λήψη παραγγελιών γρήγορου φαγητού. Αλλά τα chatbots δεν κάνουν πάντα τα πράγματα σωστά και η ακρίβειά τους παραμένει ένα ζωτικό ζήτημα για την ανάπτυξη και την ευρεία χρήση τους.

Οι λεξικογράφοι του διαδικτυακού λεξικού επέλεξαν το «hallucinate» επειδή είναι βέβαιοι ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι «μία από τις πιο σημαντικές εξελίξεις της ζωής μας», γράφουν ο Nick Norlen, ανώτερος συντάκτης του Dictionary.com, και ο Grant Barrett, επικεφαλής της λεξικογραφίας του ιστότοπου, στην ανάρτηση στο blog που ανακοινώνει την απόφαση.

«Το Hallucinate μοιάζει ταιριαστό για μια εποχή της ιστορίας κατά την οποία οι νέες τεχνολογίες μπορεί να μοιάζουν με το υλικό των ονείρων ή της φαντασίας – ειδικά όταν παράγουν τις δικές τους μυθοπλασίες» προσθέτει.

” Αυτό που ζούμε είναι αλήθεια ή παραίσθηση”

Καθώς τα εργαλεία Α.Ι. έχουν γίνει πιο διαδεδομένα, η χρήση της λέξης έχει εκτοξευθεί στα ύψη. Οι εκδόσεις των ψηφιακών μέσων ενημέρωσης χρησιμοποίησαν τη λέξη «παραισθήσεις» κατά 85 τοις εκατό συχνότερα στα άρθρα τους φέτος από ό,τι πέρυσι και το Dictionary.com κατέγραψε αύξηση 46 τοις εκατό στις αναζητήσεις της λέξης.

Άλλες λέξεις και φράσεις που σχετίζονται με την Α.Ι. έγιναν επίσης πιο συνηθισμένες, όπως το «LLM» (συντομογραφία για το «large language model»), το «generative A.I.», το «GPT» και το «chatbot», σύμφωνα με το Dictionary.com. Οι αναζητήσεις στο λεξικό για λέξεις που σχετίζονται με Α.Ι. αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά 62% φέτος.

Η λέξη «παραισθησιογόνος» χρησιμοποιείται στην επιστήμη των υπολογιστών τουλάχιστον από το 1971 και συνδέεται με τη μηχανική μάθηση και την τεχνητή νοημοσύνη από τη δεκαετία του 1990. Παρά την ιστορία της λέξης, το Dictionary.com πρόσθεσε τον ορισμό που σχετίζεται με την Α.Ι στον ιστότοπό του μόλις νωρίτερα φέτος

Από ετυμολογική άποψη, η λέξη «παραισθήσεις» προέρχεται από τη λατινική λέξη ālūcinārī, που σημαίνει «ονειρεύομαι» ή «περιπλανιέμαι νοητικά», σύμφωνα με το Dictionary.com.

Οι ειδικοί λένε ότι το «hallucinate» είναι συγκρίσιμο με άλλους τεχνολογικούς όρους που αρχικά είχαν διαφορετικές σημασίες, όπως «spam» και «virus». Αυτού του είδους η εξέλιξη είναι σχετικά συνηθισμένη και οι γλωσσολόγοι έχουν ακόμη και έναν όρο γι’ αυτό: Μεταφορική επέκταση.

«Παίρνει μια παλαιότερη λέξη με διαφορετικό νόημα αλλά της δίνει ένα νέο τεχνολογικό πνεύμα», λέει ο Barrett στον Kinsey Crowley της USA Today. «Αντιπροσωπεύει επίσης αυτή την ατυχή ασυμφωνία ανάμεσα σε αυτό που θέλουμε να συμβεί με την τεχνολογία – θέλουμε να είναι τέλεια και σπουδαία στην επίλυση προβλημάτων – αλλά ποτέ δεν είναι ακριβώς εκεί».

Άλλες λέξεις που μπήκαν στη λίστα του Dictionary.com είναι οι λέξεις «απεργία», «wokeism» (εκ της κουλτούρας woke), «πυρκαγιά», «κατηγορούμενος» και «rizz». Αυτή η τελευταία -μια συντομογραφία του «charisma» (χάρισμα)- ήταν τόσο δημοφιλής που ανακηρύχθηκε λέξη της χρονιάς 2023 από την Οξφόρδη.

Με στοιχεία από smithsonianmag.com

Γλώσσα, Η Ζωή μας σήμερα Χωρίς σχόλια »
Νοέ
30

Η ΑΓΓΛΙΚΗ ΛΕΞΗ ΤΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ 2023 ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ9

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 30 Νοεμβρίου 2023

Σύμφωνα με το λεξικό Merriam- Webster, η αγγλική λέξη της χρονιάς είναι το authentic, το αυθεντικό. Μια ελληνικότατη λέξη, που ενώ ξέρουμε όλοι τι σημαίνει, σήμερα χρειάζεται να την ξαναθυμηθούμε. Σύμφωνα με το λεξικό του καθηγητή Μπαμπινιώτη, αυθεντικός είναι «αυτός που ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, που δεν είναι ψεύτικος. Για παράδειγμα, ο ήρωας τού διηγήματος είναι αυθεντικός χαρακτήρας, υπαρκτό πρόσωπο, η ταινία περιέχει αυθεντικές σκηνές από επίκαιρα της εποχής. Συνώνυμα: αληθινός, γνήσιος, πραγματικός».

Αυθεντικός επίσης είναι «ο αρχικός, ο πρωτότυπος, αυτός που δεν αποτελεί απομίμηση ή αντίγραφο, που δεν έχει δεχθεί επέμβαση, ή επεξεργασία. Παράδειγμα: πρόκειται για τα αυθεντικά έγγραφα, όχι για αντίγραφα, αυθεντική δημιουργία τού Ντιόρ, όχι μαϊμού. Συνώνυμο: πρωτότυπος. Αυθεντικός είναι κι αυτός που φανερώνει γνησιότητα, ειλικρίνεια, έλλειψη προσποιήσεως ή υποκρισίας. Για παράδειγμα, αυτός είναι αυθεντικός άνθρωπος· ό,τι θα σου πει το εννοεί, δεν υποκρίνεται. Συνώνυμα: πηγαίος, αληθινός, ατόφιος, γνήσιος. Αυθεντικότητα είναι η γνησιότητα και εγκυρότητα. Για παράδειγμα, η αυθεντικότητα ενός πίνακα τού Ρέμπραντ, η αυθεντικότητα ενός χειρογράφου».

Η λέξη προέρχεται απ’ το αρχαιοελληνικό «αυθέντης», που είναι ο άρχοντας, αλλά και αυτός που κάνει οτιδήποτε με τα χέρια του, ο αυτουργός, ο πραγματικός δολοφόνος, ή και ο αυτόχειρας.

Η Λέξη της Χρονιάς καθιερώθηκε το 2003 απ’ το λεξικό Merriam-Webster. Στην αρχή, η λέξη προέκυπτε βάσει των επισκέψεων στην ηλεκτρονική σελίδα και στις αναζητήσεις του online λεξικού. Το 2006 και το 2007 όμως η πρακτική άλλαξε, κι έγινε διαδικτυακή ψηφοφορία. Επειδή τα αποτελέσματα δεν κρίθηκαν αντιπροσωπευτικά, η διαδικασία άλλαξε για μια ακόμα, αλλά τελευταία φορά, κι απ’ το 2008 ως σήμερα η λέξη της χρονιάς προκύπτει από τις αναζητήσεις που γίνονται στην ιστοσελίδα του. Μ’ άλλα λόγια όσο περισσότερο αναζητούν οι χρήστες μια λέξη, μέσα σε μια χρονιά, τόσο πιο ψηλά εμφανίζεται στον κατάλογο της δημοφιλίας. Το 2020, Λέξη της Χρονιάς ήταν το pandemic (πανδημία), το 2021 vaccine (εμβόλιο), και το 2022 gaslighting (ψυχολογική χειραγώγηση).

Γιατί όμως να ψάξει τόσο πολύ το 2023 ο κόσμος αυτή τη λέξη; Έγινε κάποια μεγάλης κλίμακας επίθεση προϊόντων-μαϊμού στην αγορά, και ένιωσαν ανασφάλεια για την γνησιότητα των πιστοποιημένων προϊόντων; Μήπως αυξήθηκαν τα περιστατικά αντιποίησης αρχής και πλαστοπροσωπίας, όπου ολοένα και περισσότεροι κάλπηδες παριστάνουν κάτι που δεν είναι; Ή μήπως εμφανίστηκαν περισσότεροι σωσίες, αντιγραφείς, και ψεύτες, από κάθε άλλη εποχή;

Το 2023 έγιναν όλα αυτά και μερικά περισσότερα, καθώς οι «αυθέντες» έγιναν όλο και πιο δυσδιάκριτοι. Η κύρια και οφθαλμοφανής αιτία της ανακήρυξης του «αυθεντικού» σε λέξη της χρονιάς είναι η τεχνολογία, η οποία θολώνει ολοένα και πιο γρήγορα τα όρια μεταξύ αληθινού και ψεύτικου, μεταξύ αυθεντικού και πλαστού. Μπορεί ακόμα να μην έχουν εκπληρωθεί οι υποσχέσεις της εικονικής πραγματικότητας, της συνθήκης εκείνης που θα εκτοξεύσει στα άστρα την σύγχυση, αλλά σήμερα, εδώ, έχουμε στα χέρια μας μια δύναμη που μετατρέπει κάθε μας αξιολόγηση, σ’ ένα αίνιγμα διάκρισης μεταξύ πλαστού και γνήσιου.

Το 2023 είναι χωρίς αμφιβολία η χρονιά του ChatGPT και της «παραγωγικής τεχνητής νοημοσύνης». Ποιος θα σας πει ότι το κείμενο που διαβάζετε είναι αυθεντικό; Ποιος σας ευγγυάται ότι γράφτηκε από άνθρωπο, κι όχι απ’ τη μηχανή; Η χρήση των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων διατυπώνει σε όλους μας ένα θεμελιώδες ερώτημα σχετικά με την κυριότητα, την εγκυρότητα και την αυθεντικότητα των κειμένων. Αλλά όχι μόνο. Το ίδιο συμβαίνει και με τις εικόνες. Πόσο αυθεντικό είναι ένα έργο που έχει δημιουργηθεί από ένα μοντέλο AI στο στυλ ενός μεγάλου ζωγράφου, όπως ας πούμε του Φράνσις Μπέικον; Αν αύριο εμφανιστεί ένα νέο έργο καλλιτέχνη του προηγούμενου αιώνα, πως θα ξέρουμε ότι δεν δημιουργήθηκε από AI;

Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο περίπλοκα, αν σκεφτούμε τη δύναμη του βίντεο. Η σκέψη και μόνο των σκανδάλων που θα προκληθούν από τη δυνατότητα του καθενός να δημιουργεί Deepfake βίντεο, προκαλεί ανατριχίλα. Η κλωνοποίηση της φωνής, ομοίως, θέτει το υπόβαθρο για να γίνουν τρομερές απάτες. Τώρα που ο καθένας μπορεί να γράφει, να μιλάει και να υποδύεται πειστικά όποιον επιθυμεί στον ψηφιακό χώρο, η έννοια της αυθεντικότητας αποκτά όλο και μεγαλύτερη αξία. Σύντομα, θα αναρωτιόμαστε για τη γνησιότητα των πάντων. Απ’ τη στιγμή που θα μπορούμε σε λίγο όλοι να βάζουμε τους ψηφιακούς μας κλώνους (digital twins), να μας παριστάνουν, εύλογα κάθε φορά που κάποιος θα μιλάει μαζί μας θα αναρωτιέται αν μιλάει με τον αυθεντικό μας εαυτό. Η φετινή Λέξη της Χρονιάς ήταν εξαιρετικά επιτυχημένη. Στον κόσμο που ξημερώνει, η εργοστασιακή ρύθμιση των εικονικών μας σχέσεων θα είναι προϊόν της διαμεσολάβησης μιας τεχνητής νοημοσύνης, και σαν αποτέλεσμα, ο εντοπισμός του «αυθέντη» θα γίνεται όλο και πιο δύσκολος.

Γλώσσα, Η Ζωή μας σήμερα Χωρίς σχόλια »
Νοέ
4

Η ΗΛΙΑΚΗ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 4 Νοεμβρίου 2023

“Ο Ελύτης δόμησε ολόκληρο το έργο του με άξονα το φως, διαμόρφωσε μία “ηλιακή μεταφυσική” –δεν μιλούμε απλώς για μία φυσική προτίμηση, αλλά για μία πολυσήμαντη έννοια” θα πει σε παλιότερη συνέντευξή της ηΙουλίτα Ηλιοπούλου, η γυναίκα που ερωτεύτηκε, αγάπησε και στάθηκε δίπλα στον Οδυσσέα Ελύτη μέχρι το τέλος της ζωής του. Η καθοριστική σχέση του σπουδαίου ποιητή που

– Πώς ήταν μια τυπική ημέρα στο ποιητικό εργαστήριο του Ελύτη;

Τυπική ηµέρα δεν υπήρχε. Αναζητούσε τη συνέχεια ενός στίχου για πολύ καιρό, µπορεί για δεκαετίες ολόκληρες – δεν ήταν από τους ποιητές που ολοκλήρωναν ένα ποίηµα µέσα σε ένα εύλογο διάστηµα µιας ηµέρας ή µιας εβδοµάδας. Υπήρχαν περίοδοι που δούλευε παράλληλα κείµενα ή συλλογές. Οταν έγραφε, σταµατούσε να διαβάζει και να ζωγραφίζει και αφοσιωνόταν σε αυτό που δούλευε. ∆εν του άρεσε ένα κείµενο που ο ίδιος θεωρούσε ανολοκλήρωτο να παραµένει. Είχε την τόλµη και κατέστρεφε έργα ηµιτελή, εικαστικά, τα πάντα. Με την κυκλοφορία µας ποιητικής συλλογής απαλλασσόταν από χειρόγραφα και δακτυλόγραφα που σχετίζονταν µε αυτήν, παρέχοντας στον εαυτό του την ελευθερία να δει καθαρά το επόµενο βήµα. Σαφώς έγραφε πολύ περισσότερο το βράδυ παρά το πρωί. Οσο και αν στην ποίησή του ένας ουσιαστικός φυσικός και µεταφυσικός άξονας είναι το φως, στη δουλειά του προτιµούσε την ησυχία της νύχτας.

-Ο ίδιος πώς ζούσε στην καθημερινότητά του; Και με ποιο τρόπο μετουσίωνε απλά, καθημερινά πράγματα, σε ποίηση;

Όπως η ποίηση είναι υπέρβαση, άρση των αντιθέσεων, ελεύθερη, συνδυαστική φαντασία, αλλά και τάξη και οριοθέτηση, έτσι και ο ποιητής μπορεί να γίνεται παραγωγός θαυμάτων, αλλά συνάμα είναι και ένας επίμονος καλλιεργητής, με “λογισμό και μ’ όνειρο” οπλισμένος. Ο Ελύτης ζούσε με τάξη και πρόγραμμα, με αφοσίωση στη δουλειά του, πάντα πολύ απλά. Δεχόταν τα ερεθίσματα αναμφίβολα, αλλά ο θεματικός πυρήνας των ποιημάτων του δεν ήταν ανιχνεύσιμος –τις περισσότερες φορές και σε πρώτο επίπεδο– μέσα στην τρέχουσα πραγματικότητα. Μία ιδιαίτερα εσωτερική διαδικασία νοηματοδοτούσε τα θέματά του και τα μετουσίωνε γλωσσικά.

– Υπάρχουν άλλα στοιχεία της καθημερινής ζωής που διαφοροποιούν τον άνθρωπο Ελύτη από τον ποιητή;

Αντιθέτως, υπήρχε εντυπωσιακή συνέπεια ανάµεσα στις αρχές που ανιχνεύει κανείς στο έργο του και στις αρχές που εφάρµοζε στην καθηµερινότητά του. Το ότι εργαζόταν βράδυ ήταν η µόνη αντίφαση, αν µπορεί να τη θεωρήσει κανείς αντίφαση, όπως και το γεγονός ότι ενώ όλη η ποίησή του είναι ανοιχτή στο ύπαιθρο ο ίδιος δεν διενοείτο να γράψει πουθενά αλλού εκτός από το γραφείο του. Σε επίπεδο όµως ηθικών και αισθητικών αρχών δεν υπήρχε καµία ουσιαστική διάσταση. Την ολιγάρκεια που διακηρύσσει στο έργο του, την απόλυτη αντίθεσή του στην αντίληψη της πρακτικής ζωής του συµφέροντος ή του κέρδους, τη δικαιοσύνη ή την αθωότητα, όλα τα έβρισκε κανείς στον τρόπο µε τον οποίο διαχειριζόταν το εικοσιτετράωρό του.

-Πόσο άλλαξε η οπτική σας απέναντί της αφότου “γνωρίσατε” τον Ελύτη;

Τον Ελύτη τον γνώρισα νωρίς στη ζωή μου. Για μένα τότε και τώρα αποτελούσε και αποτελεί την πραγμάτωση της θαυμαστής πληρότητας περιεχομένου και έκφρασης –σας το λέω όπως το εξέφραζα τότε, μαθήτρια.

-Από όσα σας έλεγε κατά καιρούς, ποιο είναι εκείνο που θα κρατούσατε για τη σημερινή εποχή;

Απ’ όσα μας έλεγε, σε όλους, και μας λέει καθημερινά μέσα απ’ το έργο του, ας κλείσουμε με την προτροπή να αναζητήσουμε μες στην πραγματικότητά μας “το βαθύτερο νόημα ενός ταπεινού παραδείσου, που είναι ο αληθινός μας εαυτός, το δίκιο μας, η ελευθερία μας, ο δεύτερος και πραγματικός ηθικός μας ήλιος”.

Γλώσσα, Ποίηση, Σχέσεις Χωρίς σχόλια »
Αυγ
25

ΟΙ ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΙ ΑΠΕΙΛΟΥΝ ΤΙΣ ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 25 Αυγούστου 2023
Μέχρι πρόσφατα, ίσως και μέχρι πέρυσι, το Google Translate αποτελούσε ένα υπερπολύτιμο εργαλείο μετάφρασης για εκείνους που δεν γνώριζαν τη γλώσσα κάποιου κειμένου, στους οποίους έδινε – έστω και με πολλά λάθη – μια γενική εικόνα για το περιεχόμενό του.

Ηδη, όμως, η τεχνητή νοημοσύνη προσφέρει πολύ πιο εξελιγμένα μέσα για τον ίδιο σκοπό, συμπεριλαμβανομένου του ChatGPT, η χρήση των οποίων αναμένεται ότι θα διευρύνεται διαρκώς. Ωστόσο, τίποτα από τα παραπάνω δεν έλυνε ένα άλλο πρόβλημα: της συνεννόησης ανθρώπων που βρίσκονταν σε μιαν άλλη χώρα, είτε ως τουρίστες είτε με άλλη ιδιότητα.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, η γνώση της τοπικής γλώσσας, έστω και από έναν/μία στην παρέα, αλλά και η αξιοποίηση εξειδικευμένων ξεναγών σε ειδικές περιπτώσεις έμοιαζαν να δίνουν ικανοποιητικές λύσεις, μιας και κανείς δεν θα μπορούσε να σκεφτεί να κάνει διακοπές έχοντας διαρκώς παρέα του ένα λεξικό ή γλωσσάρι, που θα ήταν διαρκώς ανοιχτό.

Είναι προφανές, σε κάθε περίπτωση, ότι όλα αυτά αποτελούσαν κίνητρο για την εκμάθηση ξένων γλωσσών, ειδικά από τους νέους ανθρώπους, καθώς έτσι είχαν ευκολότερη και πιο άμεση πρόσβαση στον πνευματικό και πολιτιστικό πλούτο της ανθρωπότητας. Πρώτα από όλα δε της αγγλικής, που εδώ και δεκαετίες έχει μετατραπεί σε ένα αναγκαίο εφόδιο για κάθε δραστηριότητα.

«Η αύξηση της χρήσης της αγγλικής γλώσσας τα έκανε όλα αυτά λιγότερο απαραίτητα. Ομως, επτά στους οκτώ κατοίκους του πλανήτη εξακολουθούν να μη μιλούν αγγλικά. Ετσι, έχουν πρακτικά τις εξής επιλογές: την παντομίμα, την έκπληξη αναφορικά με το τι θα φέρει ο σερβιτόρος για φαγητό ή την τεχνολογία», σύμφωνα με σχετική ανάλυση του «Economist».

Πράγματι, η ΑΙ έρχεται να αλλάξει τα δεδομένα και εδώ. Οπως χαρακτηριστικά σημειώνει το βρετανικό περιοδικό, στην πορεία είναι πολύ πιθανό να δημιουργηθεί μια μεγάλη κατηγορία ανθρώπων που «θα αντιμετωπίζουν την εκμάθηση μιας νέας γλώσσας με ένα μείγμα θαυμασμού και αμηχανίας, όπως πιθανώς θα έκαναν και στην περίπτωση των αποκαλούμενων extreme sports: καλό για σένα, εάν το έχεις, αλλά για μένα είναι λίγο επώδυνο».

Στο πιάτο

Με άλλα λόγια, έχοντας τη δυνατότητα για γρήγορη και εύκολη (και δωρεάν σε πολλές περιπτώσεις) πρόσβαση στα σύγχρονα εργαλεία μετάφρασης και επικοινωνίας σε άλλες γλώσσες πλην της μητρικής τους, ολοένα και περισσότεροι δεν θα κάνουν τον κόπο να αφιερώνουν χρόνο και χρόνια στην εκμάθηση μιας ξένης. Θα τα βρίσκουν, όπως θα έλεγαν και οι παλιοί, «στο πιάτο», με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε έναν κόσμο στον οποίο το προκάτ και το «τσιτάτο» τείνουν όχι απλώς να επικρατήσουν της δημιουργίας, αλλά ακόμη και να την εξαφανίσουν.

από ΤΑ ΝΕΑ

 

Γλώσσα, Η Ζωή μας σήμερα Χωρίς σχόλια »
Ιούλ
13

Πώς ο γραφικός χαρακτήρας έχασε την προσωπικότητά του

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 13 Ιουλίου 2023

Κάποτε έλεγαν ότι η γραφή ήταν το παράθυρο στην ψυχή..τώρα η ψηφιακή εποχή το έκλεισε το παράθυρο αυτό!

  • «Επειδή είμαι συγγραφέας, και επειδή είμαι συλλέκτης, το διαμέρισμά μου είναι γεμάτο με τετράδια που περιέχουν ένα μείγμα από ημερολογιακές εγγραφές και σχολικές εργασίες» γράφει η Rachel Gutman-Wei στο The Atlantic και συνεχίζει.
    Πολλές σελίδες δεν έχουν ημερομηνίες, αλλά μπορώ να καταλάβω σε ποια εποχή της ζωής μου αντιστοιχούν απλά κοιτάζοντας τον γραφικό χαρακτήρα. Στα πρώτα παραδείγματα, από το δημοτικό σχολείο, η γραφή μου είναι γωνιώδης, οδοντωτή- ακόμη και τα s και τα j γυρίζουν απότομες γωνίες. Στο γυμνάσιο, όταν ήθελα να γίνω πιο θηλυκή, έκανα τα γράμματά μου πιο στρογγυλά, κάθε καμπύλη μια φούσκα έτοιμη να σκάσει. Στην τρίτη τάξη του λυκείου, όταν ήρθε η ώρα να ασχοληθώ σοβαρά με την αίτηση για το κολέγιο, πέρασα στην καλλιγραφία, λεπτή και αυστηρά ελεγχόμενη.

    Κάθε μεταμόρφωσή μου έγινε σύμφωνα με την αιώνια αμερικανική πεποίθηση ότι οι άνθρωποι μπορούν να προσδιοριστούν από το πώς γράφουν τα γράμματά τους. Τώρα, όμως, αυτή η μορφή σηματοδότησης μπορεί να είναι ξεπερασμένη. Στην εποχή των κειμένων στις οθόνες, πολλοί από εμάς δεν γράφουν σχεδόν καθόλου με το χέρι, οπότε σπάνια έχουμε την ευκαιρία να αξιολογήσουμε τον χαρακτήρα του άλλου μέσω της γραφής.

    Η χειρόγραφη επικοινωνία, ως δική της γλώσσα, πεθαίνει

    Με την πάροδο των αιώνων, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι διαβάζουν αυτή τη γλώσσα έχει αλλάξει. Μέχρι το 1800, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, ο τρόπος γραφής δεν ήταν τόσο μια πράξη αυτοέκφρασης όσο ένας δείκτης της κοινωνικής σας κατηγορίας, συμπεριλαμβανομένου του επαγγέλματός σας.

    «Υπήρχαν ορισμένοι τύποι γραμματοσειράς για τους εμπόρους, για παράδειγμα, που υποτίθεται ότι αντανακλούσαν την αποτελεσματικότητα και την ταχύτητα με την οποία εργάζονταν οι έμποροι» λέει ηTamara Plakins Thornton, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο του Μπάφαλο και συγγραφέας του βιβλίου Handwriting in America. Οι δικηγόροι χρησιμοποιούσαν διαφορετική γραφή, οι αριστοκράτες άλλη, και ούτω καθεξής. Οι διακρίσεις επιβάλλονταν -από τους κοινωνικούς κανόνες, από τους δασκάλους, από τους πελάτες, τους συναδέλφους και τους εργοδότες.

    Οι άνδρες και οι γυναίκες, επίσης, είχαν τις δικές τους γραμματοσειρές

    Στους άνδρες διδάσκονταν «μυώδης γραφή», μου είπε η Κάρλα Πίτερσον, ομότιμη καθηγήτρια Αγγλικών στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ. Χρησιμοποιούσαν το roundhand, μια μεγαλύτερη γραφή που προοριζόταν να παράγεται με μεγαλύτερη πίεση στην πένα ή το στυλό- οι γυναίκες, αντίθετα, μάθαιναν τη στενότερη ιταλική γραφή, συγγενική με τη σημερινή πλάγια γραφή.

    Το τελευταίο στυλ ήταν συμπιεσμένο, λέει ο Ewan Clayton, ειδικός σε θέματα γραφής στο Πανεπιστήμιο του Sunderland, στο Ηνωμένο Βασίλειο, με τον ίδιο τρόπο που η μέση των γυναικών μπορεί να περιορίζεται από τη σύγχρονη μόδα. Τελικά, οι γυναίκες πέρασαν και αυτές στη χρήση στρογγυλής γραφής.

    Η ιδέα ότι ο γραφικός χαρακτήρας μπορεί να διαφέρει σημαντικά από το ένα άτομο στο άλλο -και ότι οι διαφορές αυτές μπορεί να είναι ένα μέσο για να δείξει κανείς την αληθινή του φύση- ξεκίνησε πραγματικά τον 19ο αιώνα, περίπου την εποχή που η επιχειρηματική αλληλογραφία και τα αρχεία άρχισαν να μεταφέρονται στη γραφομηχανή. Καθώς η γραφή απελευθερώθηκε από επαγγελματικούς περιορισμούς, έγινε πιο προσωπική.

    «Πραγματικά, υπήρχε η θεωρία ότι η γραφή μπορούσε να είναι η έκφραση του εαυτού, ότι πράγματι ο χαρακτήρας της γραφής έλεγε κάτι για τον χαρακτήρα του ατόμου» λέει ο Mark Alan Mattes, επίκουρος καθηγητής Αγγλικών στο Πανεπιστήμιο του Louisville και εκδότης της επερχόμενης συλλογής Handwriting in Early America.

    Η υπογραφή δηλώνει τον χαρακτήρα (;)

    Στη δεκαετία του 1840, ο Έντγκαρ Άλαν Πόε (ο οποίος είχε ενθουσιαστεί με κάθε είδους επιστημονικές μετρήσεις) δημοσίευσε τις αναλύσεις του για τις υπογραφές περισσότερων από 100 συγγραφέων και για το πώς οι γραμμές και τα σκιρτήματα τους αντιστοιχούσαν στο πεζογραφικό ύφος του κάθε συγγραφέα.

    Για το αυτόγραφο του Henry Wadsworth Longfellow, έγραψε: «Βλέπουμε εδώ σαφείς ενδείξεις της δύναμης, του σθένους και του λαμπερού πλούτου του λογοτεχνικού του ύφους- το σκόπιμο και σταθερό φινίρισμα των συνθέσεών του».

    Ο Πόε δεν ήταν εξίσου ευγενικός με την ποιήτρια Λύντια Σιγκούρνεϊ: «Από την υπογραφή της κυρίας S. θα μπορούσαμε εύκολα να σχηματίσουμε μια αληθινή εκτίμηση των συνθέσεών της. Η ελευθερία, η αξιοπρέπεια, η ακρίβεια και η χάρη, χωρίς πρωτοτυπία, μπορούν να της αποδοθούν σωστά. Έχει καλό γούστο, χωρίς ιδιοφυΐα».

    Ένας οδηγός του 1892 για τη γραφολογία είναι πιο συστηματικός, ενημερώνοντας τους αναγνώστες ότι οι άνθρωποι που συνδέουν όλα τα γράμματά τους στη βάση είναι «καθαρά επαγωγικοί» στη συλλογιστική τους, ενώ εκείνοι των οποίων τα γράμματα έχουν κάποιο περιθώριο είναι «καθαρά διαισθητικοί».

    Οι σημαντικές τελείες

    Οι γραφολογικές τάσεις συνεχίστηκαν και στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν ερευνητές δημοσίευσαν μελέτες που διακήρυτταν ότι οι αναγνώστες μπορούσαν να μαντέψουν το φύλο ενός ατόμου από τη γραφή του με μεγαλύτερη ακρίβεια – λες και οι μαθητές δεν είχαν ακόμα διδαχθεί ότι τα αγόρια και τα κορίτσια πρέπει να γράφουν με διαφορετικό τρόπο από μερικές δεκαετίες πριν.

    Μέχρι τη δεκαετία του 1970, οι επιστήμονες εξέταζαν τη γραφή για χαρακτηριστικά της προσωπικότητας – μια μελέτη διαπίστωσε ότι «οι ελλείπουσες τελείες στο γράμμα i σχετίζονται με το μη εγωκεντρικό, κοινωνικά ευαίσθητο άτομο», ενώ «αριθμός του γράμματος i σχετίζεται

    «Γινόμαστε μάρτυρες του θανάτου της γραφής»

    Η ανάλυση γραφής μετακινήθηκε περισσότερο προς το περιθώριο στην εποχή της συνδεσιμότητας με τους υπολογιστές, όταν η δακτυλογράφηση πήρε τη θέση της. «Γινόμαστε μάρτυρες του θανάτου της γραφής» διακήρυξε το Time το 2009.

    «Από τότε τα πράγματα έχουν γίνει πιο ψηφιακά. Τώρα περνάω το μισό χρόνο της ζωής μου μιλώντας με τους συναδέλφους μου και δεν έχω ιδέα πώς μοιάζει η γραφή τους. Το ίδιο ισχύει και για το υποσύνολο των φίλων μου που δεν τυχαίνει να στέλνουν κάρτες γενεθλίων. Μια από τις καλύτερες φίλες μου παντρεύεται του χρόνου, και δεν έχω δει ποτέ τον γραφικό χαρακτήρα του αρραβωνιαστικού της. Πώς υποτίθεται ότι θα ξέρω αν τείνει προς την εξαγωγή συμπερασμάτων ή τη διαίσθηση, αν είναι έξυπνος ή κοινωνικά ευαίσθητος, αν είναι καλλιτέχνης ή κατά συρροή δολοφόνος;» γράφει η Rachel Gutman-Wei στο The Atlantic.

    Ο γραφικός χαρακτήρας δε σημαίνει τίποτα

    Να ξεκαθαρίσω κάτι: H γραφολογία είναι, όπως είπε ο Thornton, «πλήρης μ@λ@κία». Πολύ λίγοι έμφυτοι παράγοντες επηρεάζουν τη γραφή ενός ατόμου. Ούτε η αναγνωσιμότητα ούτε η ακαταστασία υποδηλώνουν ευφυΐα.

    Ο γραφικός χαρακτήρας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διάγνωση παθήσεων που επηρεάζουν τις κινήσεις ενός ατόμου, όπως η νόσος του Πάρκινσον, αλλά δεν μπορείτε να μάθετε τίποτα για την ηθική ίνα ενός ατόμου από το πώς διαγράφει τα «π» του.

    Στην πραγματικότητα, πολλές από τις ιδιότητες που κάποτε μεταφέρονταν με έναν συγκεκριμένο τύπο γραφής – λογοτεχνική κλίση ή συναισθηματικό άνοιγμα, για παράδειγμα – μπορεί πλέον να μεταφέρονται μέσω των σόσιαλ μίντια.

    Η ανάρτηση φωτογραφιών ή χειρόγραφων ποιημάτων στο Instagram, για παράδειγμα, δημιουργεί μια αίσθηση προσωπικής αυθεντικότητας ή εκφραστικότητας ή άμεσης επαφής με την προσωπικότητα.

    Οπότε, τι να αναλύσουμε πλέον; Τι χαρακτήρα έχουν τα app που χαρίζουν τη δυνατότητα να γράψουμε με το εφέ χειρόγραφου;

    Από theatlantic.com

Γλώσσα, Η Ζωή μας σήμερα Χωρίς σχόλια »
Μαρ
31

ChatGPT, ένα μοντέλο επεξεργασίας φυσικής γλώσσας

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 31 Μαρτίου 2023
Στις σύγχρονες ΗΠΑ, κάθε πρωί χιλιάδες απόγονοι των Iνδιάνων που βλέπαμε στα γουέστερν σηκώνονται από το κρεβάτι τους και ξυρίζονται μπροστά στον καθρέφτη του μπάνιου.Οι πρόγονοί τους πίστευαν ότι ο καθρέφτης ήταν κάτι μαγικό…
Έχουν περάσει περίπου 50 μέρες από την αποστολή του προηγούμενου τεύχους μας, στο editorial του οποίου σάς είχαμε υποσχεθεί ότι θα επανέλθουμε στο θέμα του ChatGPT, ενός μοντέλου επεξεργασίας φυσικής γλώσσας με τη δυνατότητα να παράγει κείμενα, όταν δέχεται ερωτήματα από έναν χρήστη. Έκτοτε, αφενός πέσατε πάνω σε δεκάδες άρθρα για την τεχνητή νοημοσύνη και το ChatGPT, αφετέρου διατέθηκε στο κοινό η έκδοση 4 του εντυπωσιακού chatbot της OpenAI, το μοντέλο της οποίας δημιουργήθηκε με βάση 100 τρισεκατομμύρια παραμέτρους. Εάν ρίξατε μια ματιά στα άρθρα, είναι σίγουρο ότι διαβάσατε ποικίλες απόψεις για την επίδραση του ChatGPT στην καθημερινότητά μας, οι οποίες συγκλίνουν στην πρόβλεψη ότι η χρήση του ChatGPT θα φέρει την επανάσταση σε κάθε πτυχή της ζωής μας. Στη μία άκρη του φάσματος αυτών των απόψεων βρίσκονται όσοι πιστεύουν πως το ChatGPT θα βοηθήσει δεκάδες επαγγελματίες να κάνουν τη δουλειά τους πιο γρήγορα και πιο αποτελεσματικά, ενώ στην άλλη όσοι πιστεύουν πωςτο ChatGPT και τα αντίστοιχα chatbots που αναπτύσσονται από δεκάδες εταιρείες θα καταστήσουν περιττούς εκατομμύρια κειμενογράφους, γραφίστες, λογιστές, προγραμματιστές, μηχανικούς λογισμικού, ακτινοδιαγνώστες, αναλυτές δεδομένων, διαφημιστές, εκπαιδευτικούς, οικονομικούς αναλυτές, χρηματιστές, ψυχολόγους, δικηγόρους, δικαστές και υπαλλήλους σε υπηρεσίες εξυπηρέτησης πελατών. A, ναι, υπάρχουν και κάποιοι που θεωρούν ότι έχουμε μπροστά μας ένα ξεκάθαρο προμήνυμα της «εξέγερσης των μηχανών». (Μπορείτε να ηρεμήσετε – το GPT σημαίνει Generative Pretrained Transformer και όχι General Population Terminator.)
Σε ό,τι αφορά τη μετάφραση, έχουν ήδη γίνει οι πρώτες απόπειρες σύγκρισης της ποιότητας της μηχανικής μετάφρασης του ChatGPT με αυτή μηχανών όπως το Google Translate και το DeepL, και με βάση ορισμένα μοντέλα αξιολόγησης, η απόδοση του ChatGPT είναι εφάμιλλης ποιότητας. Τι σημαίνει αυτό για το επάγγελμα του μεταφραστή; Πιθανότατα τίποτα. Στην παρούσα φάση, το ChatGPT είναι (μεταξύ άλλων) απλώς άλλη μία μηχανή αυτόματης μετάφρασης, και μάλιστα με πολύ χαμηλό επίπεδο ποιότητας προς τα ελληνικά. Είναι γνωστό εδώ και πολλά χρόνια ότι η παγκόσμια αγορά της μετάφρασης λειτουργεί με ένα μοντέλο δύο ταχυτήτων: ένα μέρος της ενδιαφέρεται κυρίως για τη γρήγορη παραγωγή κειμένου με μικρό κόστος, ενώ ένα άλλο ενδιαφέρεται για την κειμενική ποιότητα, έστω κι αν αυτή κοστίζει χρόνο και χρήμα. Το ChatGPT και τα αντίστοιχα μοντέλα AI αναμένεται να χρησιμοποιηθούν κατά κόρον από τις εταιρείες που ανήκουν στο πρώτο στρατόπεδο, όπως άλλωστε και δεκάδες άλλα σχετικά γλωσσικά εργαλεία που αξιοποιούν τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης για την επεξεργασία της φυσικής γλώσσας. Πρόσφατα, μάλιστα, ο ενημερωτικός ιστότοπος Slator παρουσίασε 50 εταιρείες που ιδρύθηκαν τους τελευταίους 50 μήνες και αναπτύσσουν σχετικά εργαλεία (δείτε τη σχετική λίστα).
Μια –αρνητική για το επάγγελμά μας– συνέπεια, όμως, ενδέχεται να προκύψει από τη χρήση τέτοιων μοντέλων από μηχανές αναζήτησης. Η Microsoft, π.χ., μόλις διέθεσε στο κοινό μια νέα έκδοση της μηχανής αναζήτησης Bing (δείτε τη εδώ), η οποία χρησιμοποιεί το ChatGPT 4, ενώ ο περιηγητής ιστοσελίδων Opera προσφέρει τη δυνατότητα περίληψης των αποτελεσμάτων αναζήτησης με τη χρήση ΑΙ. Σε αντίθεση με μια μηχανή αναζήτησης, όταν θέτουμε ένα ερώτημα, το ChatGPT δεν μας κατευθύνει σε υπάρχοντα κείμενα που ενδέχεται να περιέχουν τις πληροφορίες που αναζητούμε, αλλά τα χρησιμοποιεί για να παραγάγει ένα δικό του κείμενο μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Εάν οι μηχανές αναζήτησης στραφούν σταδιακά σε αυτήν τη λογική, αυτό δεν θα είναι πρόβλημα για το γενικό κοινό, που κάνει αναζητήσεις όπως «πόσο γρήγορα τρέχει ένα τσιτάχ;» ή «πόσες φορές έχει παντρευτεί η Κιμ Καρντάσιαν;». Για τους μεταφραστές ωστόσο θα είναι, καθώς για τις ανάγκες της δουλειάς μας κάνουμε πολύ πιο εξειδικευμένες αναζητήσεις, και οι πληροφορίες που αναζητούμε είναι σπάνιες, ενώ συχνά εφαρμόζουμε κριτήρια ποιοτικής και ποσοτικής σύγκρισης για να επιλέξουμε την κατάλληλη μετάφραση ενός όρου μεταξύ πολλών πιθανών αποδόσεων.

Κατά τα λοιπά, οι πρώτες αναφορές για τις δυνατότητες του ChatGPT και οι πρώτες εκτιμήσεις για την επίδρασή του είναι ξεκάθαρα υπερβολικές, όπως άλλωστε συμβαίνει με πολλές νέες τεχνολογίες (θα θυμάστε τον ντόρο που είχε προκληθεί με τις πρώτες τηλεοράσεις 3D πριν από μερικά χρόνια – ποιος έχει τέτοια τηλεόραση σήμερα;). Εμείς κάναμε διάφορες δοκιμές, για να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας:

1. Ζητήσαμε μια ωραία ατάκα για να ξεκινήσεις το φλερτ με ένα άτομο που σε ενδιαφέρει ερωτικά, και η απάντηση που πήραμε ήταν: «Συγνώμη, μήπως έχεις έναν χάρτη; Γιατί κάθε που φορά που σε κοιτάω στα μάτια, χάνομαι». Αν οι μηχανές ΑΙ έπρεπε να βρουν ερωτικό σύντροφο, θα έμεναν στο ράφι με τέτοιες ατάκες.

2. Ζητήσαμε να μας γράψει ένα σύντομο διήγημα τρόμου, στο οποίο ένας άντρας και μια γυναίκα μπαίνουν σε ένα εγκαταλειμμένο σπίτι και έρχονται αντιμέτωποι με ένα τέρας. Το ChatGPT έγραψε ένα διήγημα 300 λέξεων με εντυπωσιακή ταχύτητα αλλά και με αφόρητη στερεοτυπία. Του ζητήσαμε να ξαναγράψει αυτό το διήγημα, κι αυτήν τη φορά οι πρωταγωνιστές να σκοτώνουν το τέρας με ένα πλαστικό λαγουδάκι. Στο διήγημα που λάβαμε, ο άντρας πετάει το πλαστικό λαγουδάκι στο τέρας, και το τέρας πεθαίνει. Εδώ το ChatGPT έκανε ακριβώς ό,τι του είπαμε, αλλά όχι με πειστικό τρόπο.
Με δεδομένο ότι το ChatGPT, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των δημιουργών του, έχει τη δυνατότητα να αναλύσει «σχεδόν κάθε βιβλίο που έχει εκδοθεί πριν από το 2021», του ζητήσαμε να μας δώσει τα βασικά υφολογικά στοιχεία των έργων του Howard Philips Lovecraft. H απάντησή του ήταν αρκετά καλή: σύνθετο λεξιλόγιο, ζωντανές περιγραφές με μακροπερίοδο λόγο, αναξιόπιστοι αφηγητές, γοτθικά στοιχεία. Βέβαια, στα υφολογικά χαρακτηριστικά συμπεριέλαβε και τον «κοσμικό τρόμο», ένα στοιχείο που αφορά τη θεματική και όχι το ύφος. Στη συνέχεια, του ζητήσαμε να ξαναγράψει το παραπάνω διήγημα σαν να το είχε γράψει ο H.P. Lovecraft. Μας έδωσε μια ελάχιστα παραλλαγμένη εκδοχή του διηγήματος, που σίγουρα δεν θύμιζε τον συγγραφέα που είχαμε επιλέξει. Όταν του ζητήσαμε να ξαναγράψει το διήγημα, αυτήν τη φορά μιμούμενο το ύφος του Lewis Carroll, πήραμε πάλι μια ελάχιστα παραλλαγμένη εκδοχή του διηγήματος, η οποία δεν είχε καμία σχέση με τη γραφή του Lewis Carroll.

3. Ζητήσαμε να μας δώσει μια συνταγή για το κλασικό ινδικό πιάτο νταλ μακάνι, και μας την έδωσε μέσα σε δευτερόλεπτα. Όταν του ζητήσαμε να μας μεταφράσει τη συνταγή στα ελληνικά, παρατηρήσαμε τα εξής λάθη (μεταξύ πολλών άλλων):

    * 1 cup Black lentils > 1 φλιτζάνι μαύροι φακοί

* 2 tomatoes, pureed > 2 ντομάτες, απομακρυνμένες [sic] από το σπίτι και καθαρισμένες
* Salt to taste > Αλάτι στη γεύση
* Add a pinch of salt and pressure cook for 5-6 whistles on high heat > Προσθέστε μια πρέσα αλατιού και μαγειρέψτε στην ταχύτητα για 5-6 σφυρίλατα σε υψηλή ζέστη

Στη συνέχεια, του υποδείξαμε τις παραπάνω φράσεις ως μεταφραστικά λάθη και του ζητήσαμε να τις ξαναμεταφράσει. Και να τι μας έδωσε:
    * 1 cup Black lentils > 1 φλιτζάνι μαύρου φακούλη

* 2 tomatoes, pureed > 2 ντομάτες, πελτοποιημένες
* Salt to taste > Αλάτι στο γούστο
* Add a pinch of salt and pressure cook for 5-6 whistles on high heat > Προσθέτουμε μια πρέζα αλατιού και τα μαγειρεύουμε στην ταχύτητα για 5-6 σφυρίδες σε υψηλή φωτιά

4. Ζητήσαμε να μας δώσει έναν οδηγό βήμα-προς-βήμα για τη δημιουργία ενός πρότζεκτ με πολλά αρχεία στο Trados Studio. Στον οδηγό που λάβαμε αγνοήθηκαν πλήρως όλοι οι μεταφραστικοί πόροι (μεταφραστικές μνήμες, ορολογικές βάσεις, λεξικά autosuggest), καθώς και αρκετές απαραίτητες ρυθμίσεις.

5. Ζητήσαμε να μας δώσει ένα κουίζ για την παθητική φωνή, με ερωτήσεις συμπλήρωσης κενών (fill in the blanks), για μαθητές της τάξης C. Μας το έδωσε αμέσως. Αν διδάσκετε αγγλικά, μη σκεφτείτε ότι λύσατε ένα πρόβλημά σας. Όταν δώσαμε το κουίζ στο ChatGPT και του ζητήσαμε να απαντήσει στις ερωτήσεις, τις απάντησε όλες σωστά. Άρα, κάλλιστα θα μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν και οι μαθητές, για να το απαντήσουν χωρίς κόπο. Ελαφρώς δώρον άδωρον η βοήθειά του, επομένως.

Πώς πρέπει, λοιπόν, να σκεφτόμαστε για το ChatGPT σε αυτήν τη φάση; Η σύντομη απάντηση είναι η εξής: πάρα πολύ ψύχραιμα και πάρα πολύ επιφυλακτικά σε σχέση με την εκτιμώμενη επίδρασή του. Σε κάποια πεδία θα αλλάξει ορισμένους επαγγελματικούς ρόλους, με τον ίδιο τρόπο που, π.χ., η μηχανική μετάφραση δημιούργησε την ειδικότητα του post-editor. Αλλά από εκεί ως την κατακλυσμιαία αλλαγή στην καθημερινή ζωή μας, η απόσταση είναι τεράστια. Η έντονη συζήτηση που γίνεται αυτόν τον καιρό υποκινείται σε μεγάλο βαθμό από τα συμφέροντα όσων θέλουν να πουλήσουν τεχνολογικές ιδέες που ενσωματώνουν το ChatGPT και όχι από τη «βέβαιη» επίδραση που θα έχει στη ζωή μας. Ούτε η τεχνολογία των chatbots είναι νέα (το πρώτο πειραματικό chatbot ονόματι ELIZA δημιουργήθηκε το 1966!), ούτε η τεχνητή νοημοσύνη έχει πείσει τους πάντες για την παντοδυναμία της τα επόμενα χρόνια (πολλά οικονομικά έντυπα άρχισαν να κάνουν λόγο για τη «φούσκα της τεχνητής νοημοσύνης» από το 2017!). Ο σπουδαίος γλωσσολόγος Noam Chomsky υποστηρίζει ότι η «νοημοσύνη» του ChatGPT είναι σε μεγάλο βαθμό επίπλαστη και το ίδιο το εργαλείο είναι μια «υψηλής τεχνολογίας μηχανή λογοκλοπής», ενώ ο Matthew Salganik, καθηγητής κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο Πρίνστον, αφού έκανε διάφορα πειράματα στα οποία προσπάθησε να δει εάν το ChatGPT θα τον βοηθούσε να αξιολογήσει εργασίες συναδέλφων του, επισημαίνει ότι «άλλο cool κι άλλο tool». Τα κείμενα που παράγει προς το παρόν το δημοφιλές chatbot είναι ουδέτερα, συντηρητικά και άχρωμα, χωρίς προσωπικότητα ή δημιουργική πρωτοτυπία και συχνά περιέχουν ανακρίβειες, ενώ πολλά εργαλεία ΑΙ για την παραγωγή περιεχομένου (generative AI) παρουσιάζονται ως μάγοι ή ταχυδακτυλουργοί, με τρόπο που ενισχύει τον ντόρο που τα αφορά και κλέβει τη δόξα από άλλες εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης που πραγματικά μας βοηθούν να πετύχουμε θαυμαστά πράγματα (όπως π.χ. στον τομέα της ιατρικής).

Όσο για τη μετάφραση, τη διδασκαλία ξένων γλωσσών και τα άλλα γλωσσικά επαγγέλματα, αν πρόκειται ποτέ να έρθει μια επανάσταση, αυτή φαίνεται να αργεί. Κάποια στιγμή, όμως, ίσως κληθούμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε ένα μοντέλο εργασίας που προωθεί την άνεσή μας και παράγει στερεότυπο περιεχόμενο και σε ένα άλλο που απαιτεί κόπο και επένδυση χρόνου, αλλά δίνει διέξοδο στη δημιουργικότητά μας και ακονίζει πολλές δεξιότητες. Δεν μπορούμε να σταματήσουμε την τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης – ούτε θα ήταν λογικό. Μπορούμε, όμως, να στραφούμε προς πελάτες και εργοδότες που εκτιμούν την ποιότητα, την πρωτοτυπία, την προσοχή στη λεπτομέρεια, την έμπνευση και τη δημιουργικότητα. Ως τότε, εμείς θα συνεχίσουμε να βλέπουμε εργαλεία όπως το ChatGPT σαν χάντρες και καθρεφτάκια…
Aπό meta|φραση newsletter – τεύχος 195 – Μάρτιος 2023
Γλώσσα, Η Ζωή μας σήμερα, Νέα από όλον τον Κόσμο Χωρίς σχόλια »
Δεκ
4

Η ΣΟΦΙΑ ΚΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 4 Δεκεμβρίου 2022

Η Αγγλική γλώσσα έχει 490.000 λέξεις από τις οποίες 41.615 λέξεις. είναι από την Ελληνική γλώσσα.. (βιβλίο Γκίνες)

Η Ελληνική με την μαθηματική δομή της είναι η γλώσσα της πληροφορικής και της νέας γενιάς των εξελιγμένων υπολογιστών, διότι μόνο σ’ αυτήν δεν υπάρχουν όρια.
(Μπιλ Γκέιτς, Microsoft)

Η Ελληνική και η Κινέζικη είναι οι μόνες γλώσσες με συνεχή ζώσα παρουσία από τους ίδιους λαούς και…..στον ίδιο χώρο εδώ και 4.000 έτη. Όλες οι γλώσσες θεωρούνται κρυφοελληνικές, με πλούσια δάνεια από τη μητέρα των γλωσσών, την Ελληνική.
(Francisco Adrados, γλωσσολόγος).

Η Ελληνική γλώσσα έχει λέξεις για έννοιες οι οποίες παραμένουν χωρίς απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο Μόνον η Ελληνική γλώσσα ξεχωρίζει τη ζωή από το βίο, την αγάπη από τον έρωτα. Μόνον αυτή διαχωρίζει, διατηρώντας το ίδιο ριζικό θέμα, το ατύχημα από το δυστύχημα, το συμφέρον από το ενδιαφέρον.

Το εκπληκτικό είναι ότι η ίδια η Ελληνική γλώσσα μας διδάσκει συνεχώς πώς να γράφουμε σωστά. Μέσω της ετυμολογίας, μπορούμε να καταλάβουμε ποιός είναι ο σωστός τρόπος γραφής ακόμα και λέξεων που ποτέ δεν έχουμε δει ή γράψει.

Το «πειρούνι» για παράδειγμα, για κάποιον που έχει βασικές γνώσεις Αρχαίων Ελληνικών, είναι προφανές ότι γράφεται με «ει» και όχι με «ι» όπως πολύ άστοχα το γράφουμε σήμερα. Ο λόγος είναι πολύ απλός, το «πειρούνι» προέρχεται από το ρήμα «πείρω» που σημαίνει τρυπώ-διαπερνώ, ακριβώς επειδή τρυπάμε με αυτό το φαγητό για να το πιάσουμε.

Επίσης η λέξη «συγκεκριμένος» φυσικά και δεν μπορεί να γραφτεί «συγκεκρυμμένος», καθώς προέρχεται από το «κριμένος» (αυτός που έχει δηλαδή κριθεί) και όχι βέβαια από το «κρυμμένος» (αυτός που έχει κρυφτεί).

Άρα το να υπάρχουν πολλά γράμματα για τον ίδιο ήχο (π.χ. η, ι, υ, ει, οι κτλ) όχι μόνο δεν θα έπρεπε να μας δυσκολεύει, αλλά αντιθέτως να μας βοηθάει στο να γράφουμε πιο σωστά, εφόσον βέβαια έχουμε μια βασική κατανόηση της γλώσσας μας.

Επιπλέον η ορθογραφία με την σειρά της μας βοηθάει αντίστροφα στην ετυμολογία αλλά και στην ανίχνευση της ιστορική πορείας της κάθε μίας λέξης. Και αυτό που μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την καθημερινή μας νεοελληνική γλώσσα περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι η γνώση των Αρχαίων Ελληνικών.

Είναι πραγματικά συγκλονιστικό συναίσθημα να μιλάς και ταυτόχρονα να συνειδητοποιείς τι ακριβώς λές, ενώ μιλάς και εκστομίζεις την κάθε λέξη ταυτόχρονα να σκέφτεσαι την σημασία της.

Είναι πραγματικά μεγάλο κρίμα να διδάσκονται τα Αρχαία με τέτοιο φρικτό τρόπο στο σχολείο ώστε να σε κάνουν να αντιπαθείς κάτι το τόσο όμορφο και συναρπαστικό.

Η ΣΟΦΙΑ

Στη γλώσσα έχουμε το σημαίνον (την λέξη) και το σημαινόμενο (την έννοια). Στην Ελληνική γλώσσα αυτά τα δύο έχουν πρωτογενή σχέση, καθώς αντίθετα με τις άλλες γλώσσες το σημαίνον δεν είναι μια τυχαία σειρά από γράμματα.

Σε μια συνηθισμένη γλώσσα όπως τα Αγγλικά μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι να λέμε το σύννεφο car και το αυτοκίνητο cloud, και από την στιγμή που το συμφωνήσουμε να ισχύει. Στα Ελληνικά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον.

Γι’ αυτό το λόγο πολλοί διαχωρίζουν τα Ελληνικά σαν «εννοιολογική» γλώσσα από τις υπόλοιπες «σημειολογικές» γλώσσες.
Μάλιστα ο μεγάλος φιλόσοφος και μαθηματικός Βένερ Χάιζενμπεργκ είχε παρατηρήσει αυτή την σημαντική ιδιότητα για την οποία είχε πει «Η θητεία μου στην αρχαία Ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση. Στην γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στην λέξη και στο εννοιολογικό της περιεχόμενο».

Όπως μας έλεγε και ο Αντισθένης, «Αρχή σοφίας, η των ονομάτων επίσκεψις». Για παράδειγμα ο «άρχων» είναι αυτός που έχει δική του γη (άρα=γή + έχων). Και πραγματικά, ακόμα και στις μέρες μας είναι πολύ σημαντικό να έχει κανείς δική του γη / δικό του σπίτι.

Ο «βοηθός» σημαίνει αυτός που στο κάλεσμα τρέχει Βοή=φωνή + θέω=τρέχω. Ο Αστήρ είναι το αστέρι, αλλά η ίδια η λέξη μας λέει ότι κινείται, δεν μένει ακίνητο στον ουρανό (α + στήρ από το ίστημι που σημαίνει στέκομαι).

Αυτό που είναι πραγματικά ενδιαφέρον, είναι ότι πολλές φορές η λέξη περιγράφει ιδιότητες της έννοιας την οποίαν εκφράζει, αλλά με τέτοιο τρόπο που εντυπωσιάζει και δίνει τροφή για τη σκέψη.
Για παράδειγμα ο «φθόνος» ετυμολογείται από το ρήμα «φθίνω» που σημαίνει μειώνομαι. Και πραγματικά ο φθόνος σαν συναίσθημα, σιγά-σιγά μας φθίνει και μας καταστρέφει. Μας «φθίνει» – ελαττώνει ως ανθρώπους – και μας φθίνει μέχρι και την υγεία μας.

Και, βέβαια, όταν αναφερόμαστε σε κάτι που είναι τόσο πολύ ώστε να μην τελειώνει, πως το λέμε; Μα, φυσικά, «άφθονο».

Έχουμε τη λέξη «ωραίος» που προέρχεται από την «ώρα». Διότι για να είναι κάτι ωραίο, πρέπει να έλθει και στην ώρα του. Ωραίο δεν είναι το φρούτο όταν είναι άγουρο ή σαπισμένο και ωραία γυναίκα δεν είναι κάποια ούτε στα 70 της άλλα ούτε φυσικά και στα 10 της. Ούτε το καλύτερο φαγητό είναι ωραίο όταν είμαστε χορτάτοι, επειδή, σε αυτή την περίπτωση, δεν μπορούμε να το απολαύσουμε.

Ακόμα έχουμε την λέξη «ελευθερία» για την οποία το «Ετυμολογικόν Μέγα» διατείνεται «παρά το ελεύθειν όπου ερά» = το να πηγαίνει κανείς όπου αγαπά .. Άρα βάσει της ίδιας της λέξης, ελεύθερος είσαι όταν έχεις τη δυνατότητα να πάς όπου αγαπάς.

Πόσο ενδιαφέρουσα ερμηνεία
Το άγαλμα ετυμολογείται από το αγάλλομαι (ευχαριστιέμαι) επειδή όταν βλέπουμε (σε αρχική φάση οι Θεοί) ένα όμορφο αρχαιοελληνικό άγαλμα η ψυχή μας ευχαριστείται, αγάλλεται. Και από το θέαμα αυτό επέρχεται η αγαλλίαση. Αν κάνουμε όμως την ανάλυση της λέξης αυτής θα δούμε ότι είναι σύνθετη από αγάλλομαι + ίαση(=γιατρειά)<span;>.

Άρα, για να συνοψίσουμε, όταν βλέπουμε ένα όμορφο άγαλμα (ή οτιδήποτε όμορφο), η ψυχή μας αγάλλεται και γιατρευόμαστε. Και πραγματικά, γνωρίζουμε όλοι ότι η ψυχική μας κατάσταση συνδέεται άμεσα με τη σωματική μας υγεία.

Παρένθεση: και μια και το έφερε η «κουβέντα», η Ελληνική γλώσσα μας λέει και τι είναι άσχημο. Από το στερητικό «α» και την λέξη σχήμα μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε τι. Για σκεφτείτε το λίγο.

Σε αυτό το σημείο, δεν μπορούμε παρά να σταθούμε στην αντίστοιχη Λατινική λέξη για το άγαλμα (που μόνο Λατινική δεν είναι). Οι Λατίνοι ονόμασαν το άγαλμα, statua από το Ελληνικό «ίστημι» που ήδη αναφέραμε, και το ονόμασαν έτσι επειδή στέκει ακίνητο. Προσέξτε την τεράστια διαφορά σε φιλοσοφία μεταξύ των δύο γλωσσών, αυτό που σημαίνει στα Ελληνικά κάτι τόσο βαθύ εννοιολογικά, για τους Λατίνους είναι απλά ένα ακίνητο πράγμα.

Είναι προφανής η σχέση που έχει η γλώσσα με τη σκέψη του ανθρώπου. Όπως λέει και ο George Orwell στο αθάνατο έργο του «1984», απλή γλώσσα σημαίνει και απλή σκέψη. Εκεί το καθεστώς προσπαθούσε να περιορίσει την γλώσσα για να περιορίσει την σκέψη των ανθρώπων, καταργώντας συνεχώς λέξεις.

«Η γλώσσα και οι κανόνες αυτής αναπτύσσουν την κρίση», έγραφε ο Μιχάι Εμινέσκου, εθνικός ποιητής των Ρουμάνων.

Μια πολύπλοκη γλώσσα αποτελεί μαρτυρία ενός προηγμένου πνευματικά πολιτισμού. Το να μπορείς να μιλάς σωστά σημαίνει ότι ήδη είσαι σε θέση να σκέφτεσαι σωστά, να γεννάς διαρκώς λόγο και όχι να παπαγαλίζεις λέξεις και φράσεις.

Η ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑ

Η Ελληνική φωνή κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν «αυδή». Η λέξη αυτή δεν είναι τυχαία αφού προέρχεται από το ρήμα «άδω» που σημαίνει τραγουδώ.
Όπως γράφει και ο μεγάλος ποιητής και ακαδημαϊκός Νικηφόρος Βρεττάκος:
«Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φώς θα ελιχθώ προς τα πάνω, όπως ένα ποταμάκι που μουρμουρίζει. Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω Ελληνικά, επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε Μεταξύ τους με μουσική».
Ο γνωστός Γάλλος συγγραφεύς Ζακ Λακαρριέρ επίσης μας περιγράφει την κάτωθι εμπειρία από το ταξίδι του στην Ελλάδα:«Άκουγα αυτούς τους ανθρώπους να συζητούν σε μια γλώσσα που ήταν για μένα αρμονική αλλά και ακατάληπτα μουσική. Αυτό το ταξίδι προς την πατρίδα – μητέρα των εννοιών μας – μου απεκάλυπτε ένα άγνωστο πρόγονο, που μιλούσε μια γλώσσα τόσο μακρινή στο παρελθόν, μα οικεία και μόνο από τους ήχους της. Αισθάνθηκα να τα έχω χαμένα, όπως αν μου είχαν πει ένα βράδυ ότι ο αληθινός μου πατέρας ή η αληθινή μου μάνα δεν ήσαν αυτοί που με είχαν αναστήσει».

Ο διάσημος Έλληνας και διεθνούς φήμης μουσικός Ιάνης Ξενάκης, είχε πολλές φορές τονίσει ότι η μουσικότητα της Ελληνικής είναι εφάμιλλη της συμπαντικής.
Αλλά και ο Γίββων μίλησε για μουσικότατη και γονιμότατη γλώσσα, που δίνει κορμί στις φιλοσοφικές αφαιρέσεις και ψυχή στα αντικείμενα των αισθήσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι οι Αρχαίοι Έλληνες δεν χρησιμοποιούσαν ξεχωριστά σύμβολα για νότες, χρησιμοποιούσαν τα ίδια τα γράμματα του αλφαβήτου.

«Οι τόνοι της Ελληνικής γλώσσας είναι μουσικά σημεία που μαζί με τους κανόνες προφυλάττουν από την παραφωνία μια γλώσσα κατ’ εξοχήν μουσική, όπως κάνει η αντίστιξη που διδάσκεται στα ωδεία, ή οι διέσεις και υφέσεις που διορθώνουν τις κακόηχες συγχορδίες», όπως σημειώνει η φιλόλογος και συγγραφεύς Α. Τζιροπούλου-Ευσταθίου.
Είναι γνωστό εξάλλου πως όταν οι Ρωμαίοι πολίτες πρωτάκουσαν στην Ρώμη Έλληνες ρήτορες, συνέρρεαν να θαυμάσουν, ακόμη και όσοι δεν γνώριζαν Ελληνικά, τους ανθρώπους που «ελάλουν ώς αηδόνες».

Δυστυχώς κάπου στην πορεία της Ελληνικής φυλής, η μουσικότητα αυτή (την οποία οι Ιταλοί κατάφεραν και κράτησαν) χάθηκε, προφανώς στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Να τονίσουμε εδώ ότι οι άνθρωποι της επαρχίας, του οποίους συχνά κοροϊδεύουμε για την προφορά τους, είναι πιο κοντά στην Αρχαιοελληνική προφορά από ό,τι εμείς οι άνθρωποι της πόλεως.

Η Ελληνική γλώσσα επιβλήθηκε αβίαστα (στους Λατίνους) και χάρη στην μουσικότητά της.

Όπως γράφει και ο Ρωμαίος Οράτιος «Η Ελληνική φυλή γεννήθηκε ευνοημένη με μία γλώσσα εύηχη, γεμάτη μουσικότητα»

Aπό www.olympia.gr

Γλώσσα, Η Ζωή μας σήμερα Χωρίς σχόλια »
Νοέ
20

Nüshu, η κρυφή γλώσσα

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 20 Νοεμβρίου 2022

Βρισκόμαστε στη νοτιοανατολική επαρχία Χουνάν της Κίνας. Φανταστείτε απόκρημνες κορυφές από ψαμμίτη, βαθιά χαραγμένες κοιλάδες ποταμών και ομίχλη που σκεπάζει τους ορυζώνες. Τα βουνά καλύπτουν περισσότερο από το 80% της περιοχής. Τα απομονωμένα χωριά στις πλαγιές των λόφων αναπτύσσονται ανεξάρτητα το ένα από το άλλο.Εδώ, κρυμμένο ανάμεσα στις βραχώδεις πλαγιές και τα αγροτικά χωριά των ποταμών, γεννήθηκε η Nüshu. Πριν από περίπου 400 χρόνια, οι γυναίκες ήταν περιορισμένες στα δωμάτια τους με δεμένα πόδια. Έπρεπε να κάπως να τα βγάλουν πέρα. Ώσπου βρήκαν έναν τρόπο να εκφράζουν τις πιο προσωπικές τους σκέψεις η μία στην άλλη, χωρίς να τις καταλαβαίνουν οι άνδρες.

Μια κρυφή απειλούμενη γλώσσα μόνο για γυναίκες

Η Nüshu είναι μια συλλαβική γραφή – που σημαίνει «γυναικεία γραφή» στα κινεζικά – και αναδείχθηκε στην κομητεία Jiangyong του Χουνάν. Το γιατί άνθισε σε αυτό το απομακρυσμένο μέρος, παραμένει ένα μυστήριο. Είναι αξιοσημείωτο ότι, για εκατοντάδες ή ενδεχομένως χιλιάδες χρόνια, αυτή η ανείπωτη γραφή παρέμεινε άγνωστη στον έξω κόσμο μέχρι τη δεκαετία του 1980.
Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι η γλώσσα μόνο για γυναίκες χρονολογείται από τη δυναστεία Σονγκ (960-1279) ή ακόμη και από τη δυναστεία Σανγκ πριν από περισσότερα από 3.000 χρόνια. Είναι μια φωνητική γραφή που διαβάζεται από τα δεξιά προς τα αριστερά και αντιπροσωπεύει ένα συνονθύλευμα τεσσάρων τοπικών διαλέκτων που μιλιούνται στην αγροτική Jiangyong.
Κάθε σύμβολο αντιπροσωπεύει μια συλλαβή και γράφτηκε με ακονισμένα ραβδιά μπαμπού και αυτοσχέδιο μελάνι τα καμένα υπολείμματα των γουόκ. Επηρεασμένο από τους κινεζικούς χαρακτήρες, το στυλ του είναι παραδοσιακά πιο επιμηκυμένο με καμπύλες, νηματοειδείς γραμμές που κλίνουν διαγώνια προς τα κάτω.
Περιγράφεται και ως «γραφή κουνουπιών» από τους ντόπιους λόγω της αγκαθωτής εμφάνισής της. Η γραφή μεταβιβάστηκε από τις αγρότισσες μητέρες στις κόρες τους και εφαρμόστηκε μεταξύ αδελφών και φίλων στη φεουδαρχική κοινωνία της Κίνας. Η τελευταία άριστη γνώστρια πέθανε στις 20 Σεπτεμβρίου 2004 σε ηλικία 98 ετών.
Αν και η Nüshu δεν μιλιόταν, οι γυναίκες στις κοινωνικές συγκεντρώσεις τραγουδούσαν και απήγγειλαν ποιήματα. Αυτά κυμαίνονταν από παιδικά τραγούδια μέχρι αφιερώσεις γενεθλίων και προσωπικές λύπες ή παράπονα για γάμο.
Αυτή η ελάχιστα γνωστή γραπτή γλώσσα αναβιώνει σήμερα στο μικροσκοπικό χωριό Puwei, το οποίο περιβάλλεται από τον ποταμό Xiao και είναι προσβάσιμο μόνο μέσω μιας μικρής κρεμαστής γέφυρας. Επτά διερμηνείς ή «κληρονόμοι» της γλώσσας, μαθαίνουν να διαβάζουν, να γράφουν, να τραγουδούν και να κεντάνε Nüshu.

Ένας κώδικας αντίστασης απέναντι στην πατριαρχική κοινωνία

Η Nüshu παρείχε έναν τρόπο στις γυναίκες να αντιμετωπίζουν τις οικιακές και κοινωνικές δυσκολίες. Βοήθησε στη διατήρηση δεσμών φιλίας σε διαφορετικά χωριά. Κεντούσαν τα συντροφικά λόγια σε υφάσματα, μαντήλια, βαμβακερές ζώνες και τα έγραφαν σε βιβλία και χάρτινες βεντάλιες.
Οι ηλικιωμένες γυναίκες συχνά συνέθεταν αυτοβιογραφικά τραγούδια για να διηγηθούν στις φίλες τους τις εμπειρίες τους. Ήθελαν να προωθήσουν την ηθική και να διδάξουν σε άλλες γυναίκες πώς να είναι καλές σύζυγοι μέσω της αγνότητας, της ευσέβειας και του σεβασμού.
Εκείνη την εποχή οι γυναίκες, των οποίων τα πόδια ήταν μεταφορικά και κυριολεκτικά δεμένα, στερούνταν εκπαιδευτικών προνομίων. Πολλές από αυτές τις γυναίκες ήταν αναλφάβητες και απλώς εξασκούνταν στο να αντιγράφουν τη Nüshu όπως την έβλεπαν. Με την πάροδο του χρόνου, δημιουργήθηκε μια ξεχωριστή γυναικεία κουλτούρα που υπάρχει ακόμη και σήμερα
Αρχικά θεωρήθηκε ως πράξη ανυπακοής απέναντι στην άκρως πατριαρχική κοινωνία της Κίνας. Ιστορικά, δεν ήταν κοινωνικά αποδεκτό για τις Κινέζες γυναίκες να μιλούν ανοιχτά για τις προσωπικές τους τύψεις, δυσκολίες της αγροτικής ζωής ή τα συναισθήματα θλίψης. Η Nüshu παρείχε μια διέξοδο στις γυναίκες και συνέβαλε στους δεσμούς γυναικείας φιλίας και υποστήριξης.
Αυτό είχε μεγάλη σημασία σε μια κοινωνία που κυριαρχούνταν από άνδρες. Οι γυναίκες που δημιούργησαν αυτόν τον ισχυρό δεσμό ήταν γνωστές ως «ορκισμένες αδελφές». Ήταν συνήθως μια ομάδα τριών ή τεσσάρων νέων γυναικών που έδιναν όρκο φιλίας γράφοντας επιστολές η μια στην άλλη.

Δίπλα σε ένα πηγάδι,
κανείς δεν διψάει. 

Δίπλα σε μια αδελφή,
κανείς δεν απελπίζεται.

(Κείμενο Nüshu από τον καθηγητή Zhao Liming, μέσω του Tim Brookes στο «The Endangered Alphabets Project») 
Ενώ ήταν αναγκασμένες να παραμένουν υποταγμένες στους άνδρες των οικογενειών τους, οι ορκισμένες αδελφές έβρισκαν παρηγοριά μεταξύ τους. H Nüshu έχει ολοκληρώσει την ιστορική της αποστολή ως πολιτιστικό εργαλείο για τις εργαζόμενες γυναίκες της κατώτερης τάξης που δεν είχαν το δικαίωμα στην εκπαίδευση.

Πλέον αφήνει μόνο την όμορφη καλλιγραφία, τη σοφία και το γενναίο πνεύμα στις μελλοντικές γενιές γυναικών.

Γράφει η Βασιλίνα Ριστάνη

Γλώσσα, Νέα από όλον τον Κόσμο, Σχέσεις Χωρίς σχόλια »
Νοέ
10

Η ΠΙΟ ΠΑΛΙΑ ΓΡΑΦΗ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 10 Νοεμβρίου 2022

Οι Χαναναίοι ζούσαν σε μια περιοχή που περιλαμβάνει τμήματα του σημερινού Ισραήλ, της Παλαιστίνης, του Λιβάνου, της Συρίας και της Ιορδανίας και ονομάζεται Χαναάν. Η περιοχή αναφέρεται σε όλη την εβραϊκή Βίβλο και σε ιστορικά κείμενα που χρονολογούνται από το 3600 π.Χ. Η χτένα αποκαλύφθηκε στο Τελ Λαχίς, τα απομεινάρια μιας σημαντικής Χαναανιτικής πόλης-κράτους της δεύτερης χιλιετίας π.Χ.. Από το 1800 έως το 1150 π.Χ., η Λαχίς ήταν το σημαντικότερο κέντρο για τη χρήση και τη διατήρηση του Χαναανιτικού αλφαβήτου. Μέχρι σήμερα, 10 Χαναανιτικές επιγραφές έχουν βρεθεί στο Τελ Λαχίς, αλλά ποτέ μία που να περιέχει μια πλήρη φράση – μέχρι τώρα.

«Πρόκειται για ένα ορόσημο στην ιστορία της ανθρώπινης ικανότητας γραφής»

«Αυτή είναι η πρώτη φράση που βρέθηκε ποτέ στη γλώσσα των Χαναναίων στο Ισραήλ. Υπάρχουν Χαναναίοι στην Ουγκαρίτ της Συρίας, αλλά γράφουν με διαφορετική γραφή, όχι με το αλφάβητο που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα» δήλωσε ο Γιοσέφ Γκαρφίνκελ, αρχαιολόγος στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ και συν-συγγραφέας της μελέτης. «Οι πόλεις της Χαναάν αναφέρονται σε αιγυπτιακά έγγραφα, στα γράμματα της Αμάρνας που ήταν γραμμένα στα Ακκαδιανά και στην Εβραϊκή Βίβλο. Η επιγραφή της χτένας αποτελεί άμεση απόδειξη για τη χρήση του αλφαβήτου στις καθημερινές δραστηριότητες πριν από περίπου 3.700 χρόνια. Πρόκειται για ένα ορόσημο στην ιστορία της ανθρώπινης ικανότητας γραφής»

Η χτένα έχει μήκος περίπου μία ίντσα και πλάτος 0,9 ίντσες και έχει δόντια και στις δύο πλευρές που πιθανώς χρησιμοποιούνταν για την αφαίρεση των ψειρών και των αυγών τους από τα μαλλιά, παρόμοια με τις αμφίπλευρες χτένες για τις ψείρες που χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα. Οι χτένες κατά τη διάρκεια αυτής της περιοχής κατασκευάζονταν από οστό, ξύλο ή πολυτελές ελεφαντόδοντο. Το ελεφαντόδοντο ήταν το πιο ακριβό υλικό που πιθανότατα εισήχθη. Οι συγγραφείς θεωρούν ότι η χτένα πιθανότατα προερχόταν από την Αίγυπτο, δεδομένου ότι δεν υπήρχαν ελέφαντες στη Χαναάν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Η εισαγωγή ενός τόσο κομψού εντομοκτόνου δείχνει ότι ακόμη και οι πλούσιοι και ισχυροί άνθρωποι δεν ήταν απρόσβλητοι από την ενόχληση των ψειρών.

Μικροσκοπικά υπολείμματα μερικών από τις πραγματικές ψείρες του κεφαλιού (περίπου 0,02 ίντσες) βρέθηκαν στο δεύτερο δόντι της χτένας. Οι καιρικές συνθήκες και το κλίμα του Λαχίς δεν επέτρεψαν τη διατήρηση ολόκληρης ψείρας στη χτένα, αλλά η εξωτερική χιτίνη μεμβράνη ενός εντόμου στο στάδιο της νύμφης επέζησε.

Η ΕΠΙΔΕΞΙΑ ΧΑΡΑΞΗ ΤΟΥ ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗ

Σύμφωνα με τη μελέτη, πολλά από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της χτένας (παρά το μικροσκοπικό της μέγεθος) βοηθούν τους ερευνητές να συμπληρώσουν τα κενά γνώσης σχετικά με τον πολιτισμό της Χαναάν κατά την Εποχή του Χαλκού, η οποία διήρκεσε από το 3000 έως το 1000 π.Χ.. Δείχνει για πρώτη φορά μια ολόκληρη λεκτική πρόταση γραμμένη στη διάλεκτο που μιλούσαν οι Χαναναίοι κάτοικοι της Λαχίς, ώστε οι επιστήμονες να μπορούν να τη συγκρίνουν με άλλες γραπτές γλώσσες της Εποχής του Χαλκού. Η επιγραφή ρίχνει επίσης φως σε μερικές από τις πιο τετριμμένες, αλλά ελάχιστα κατανοητές πτυχές της καθημερινής ζωής της εποχής, όπως η περιποίηση των μαλλιών και η αντιμετώπιση της φαγούρας από τις ψείρες.

Σηματοδοτεί επίσης την πρώτη ανακάλυψη στην περιοχή μιας επιγραφής που αναφέρεται στον σκοπό του αντικειμένου στο οποίο γράφτηκε και αναδεικνύει την επιδέξια χάραξη του άγνωστου χαράκτη. Κατάφεραν να χαράξουν με επιτυχία μικροσκοπικά γράμματα πλάτους μικρότερου από μια ίντσα, γεγονός που μπορεί να βοηθήσει σε μελλοντικές μελέτες σχετικά με τη γραφή και τη χάραξη στη Χαλκοκρατία της Χαναάν.

Aπό in.gr

Γλώσσα, Νέα από όλον τον Κόσμο Χωρίς σχόλια »
Οκτ
30

Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΤΑΜΠΟΥ

Γιάννα Ανδρεαδάκη στις 30 Οκτωβρίου 2022

Είτε είμαστε λάτρεις της βρισιάς είτε όχι, πολλοί από εμάς πιάνουμε τους εαυτούς μας είτε ηθελημένα είτε άθελά μας να βρίσουμε ξανά και ξανά. Οι βρισιές δεν έχουν ενταχθεί στο επιστημονικό ενδιαφέρον και μέχρι σήμερα θεωρούνταν σημάδι επιθετικότητας, αδύναμης γλωσσικής επάρκειας ή ακόμη και χαμηλής νοημοσύνης.

Ωστόσο, αυτό ενδέχεται και να αλλάξει, αφού πλέον υπάρχουν κάποια στοιχεία που αμφισβητούν αυτή την άποψη.

Μια ανασκόπηση περισσότερων από 100 ακαδημαϊκών εργασιών σχετικά με το θέμα από διαφορετικούς κλάδους δημοσιεύτηκε στο Lingua, δείχνει ότι η χρήση λέξεων ταμπού μπορεί να επηρεάσει βαθιά τον τρόπο που σκεφτόμαστε, ενεργούμε και σχετιζόμαστε μεταξύ μας.

Οι άνθρωποι συχνά συνδέουν τις βρισιές με την κάθαρση – την απελευθέρωση ισχυρών συναισθημάτων. Είναι αναμφισβήτητα διαφορετικό – και πιο ισχυρό από – άλλες μορφές χρήσης της γλώσσας.

Είναι ενδιαφέρον ότι για τους ομιλητές περισσότερων από μίας γλωσσών, η κάθαρση είναι σχεδόν πάντα μεγαλύτερη όταν βρίζει κανείς στην μητρική του γλώσσα από ό,τι σε οποιαδήποτε γλώσσα που έμαθε στη συνέχεια.

Η δύναμη της βρισιάς προκαλεί τα συναισθήματα.

Οι βρισιές προκαλούν τα συναισθήματα. Αυτό μπορεί να μετρηθεί με αυτόνομες αποκρίσεις όπως αυξημένη εφίδρωση και μερικές φορές αυξημένος καρδιακός ρυθμός. Αυτές οι αλλαγές υποδηλώνουν ότι οι βρισιές μπορεί να ενεργοποιήσουν τη λειτουργία «μάχη ή φυγή».

Η νευροεπιστημονική έρευνα δείχνει ότι οι βρισιές μπορεί να εντοπίζονται σε διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου από άλλες περιοχές ομιλίας. Συγκεκριμένα, μπορεί να ενεργοποιήσει μέρη του «μεταιχμιακού συστήματος» (συμπεριλαμβανομένων χαρακτηριστικών που είναι γνωστά ως βασικά γάγγλια και αμυγδαλή).

Αυτές οι βαθιές δομές εμπλέκονται σε πτυχές της επεξεργασίας της μνήμης και των συναισθημάτων που είναι ενστικτώδεις και δύσκολο να ανασταλούν. Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί η βρισιά μπορεί να παραμείνει ανέπαφη σε άτομα που έχουν υποστεί εγκεφαλική βλάβη και δυσκολεύονται να μιλήσουν.

Τα πειράματα που βασίζονται στο εργαστήριο δείχνουν επίσης γνωστικά αποτελέσματα. Γνωρίζουμε ότι οι βρισιές προσελκύουν περισσότερη προσοχή και οι άνθρωποι τις θυμούνται καλύτερα από άλλες λέξεις. Αλλά παρεμβαίνουν επίσης στη γνωστική επεξεργασία άλλων λέξεων/ερεθισμάτων και έτσι φαίνεται ότι οι βρισιές μερικές φορές μπορούν να εμποδίσουν και τον τρόπο σκέψης.

Αυτό μπορεί, ωστόσο, να αξίζει τον κόπο – τουλάχιστον μερικές φορές. Σε πειράματα που απαιτούσαν από τους ανθρώπους να βυθίσουν το χέρι τους σε παγωμένο νερό, οι βρισιές προκαλούν ανακούφιση από τον πόνο. Σε αυτές τις μελέτες, μια βρισιά οδηγεί σε υψηλότερη ανοχή στον πόνο και υψηλότερο κατώφλι πόνου σε σύγκριση με τις ουδέτερες λέξεις. Άλλες μελέτες έχουν βρει αυξημένη σωματική δύναμη σε άτομα μετά από βρισιές.

Η δύναμη της βρισιάς στις σχέσεις μας

Σύμφωνα λοιπόν με την ιστοσελίδα healthstories.gr, οι βρισιές δεν επηρεάζουν μόνο τον σωματικό και ψυχικό μας εαυτό – επηρεάζουν επίσης τις σχέσεις μας με τους άλλους. Η έρευνα στην επικοινωνία και τη γλωσσολογία έχει δείξει μια σειρά από διακριτούς κοινωνικούς σκοπούς της βρισιάς – από την έκφραση επιθετικότητας και την πρόκληση προσβολής έως τον κοινωνικό δεσμό, το χιούμορ και την αφήγηση ιστοριών.

Η κακή γλώσσα μπορεί ακόμη και να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε την ταυτότητά μας και να επιδείξουμε οικειότητα και εμπιστοσύνη, καθώς και να ενισχύσουμε την προσοχή και την κυριαρχία στους άλλους ανθρώπους.

Σκάβοντας βαθύτερα

Παρά το γεγονός ότι έχει τόσο αξιοσημείωτη επίδραση στη ζωή μας, επί του παρόντος γνωρίζουμε πολύ λίγα για το από πού αντλείται η δύναμή της βρισιάς. Είναι ενδιαφέρον ότι, όταν ακούμε μια βρισιά σε μια άγνωστη γλώσσα, φαίνεται ακριβώς όπως κάθε άλλη λέξη και δεν θα παράγει κανένα από αυτά τα αποτελέσματα – δεν υπάρχει τίποτα ιδιαίτερο στον ήχο της ίδιας της λέξης που είναι παγκοσμίως προσβλητικό.

Άρα, η δύναμη δεν πηγάζει από τις ίδιες τις λέξεις. Ομοίως, δεν είναι εγγενές στις έννοιες ή τους ήχους της λέξης: ούτε οι ευφημισμοί ούτε οι παρόμοιες ηχητικές λέξεις έχουν τόσο βαθιά επίδραση πάνω μας.

Μια εξήγηση είναι ότι η «αποκρουστική προετοιμασία» – η χρήση τιμωρίας για την αποτροπή συνεχιζόμενων βρισιών – εμφανίζεται συνήθως κατά την παιδική ηλικία. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει μια σύνδεση μεταξύ της χρήσης της γλώσσας και της συναισθηματικής απόκρισης. Αν και αυτή η υπόθεση ακούγεται σωστή, αποδεικνύεται ασθενώς από λίγες μόνο μελέτες που έχουν διερευνήσει αναμνήσεις παιδικής τιμωρίας για βρισιές. Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου εμπειρικές μελέτες για τις σχέσεις μεταξύ τέτοιων αναμνήσεων και απαντήσεων ενηλίκων στις βρισιές.

Βρισιά, μουσική και εφηβεία

Για να καταλάβουμε γιατί οι βρισιές έχουν τόσο βαθιά επίδραση πάνω μας, πρέπει να διερευνήσουμε τη φύση των αναμνήσεων των ανθρώπων για τις βρισιές. Ποια ήταν τα σημαντικά περιστατικά βρισιάς; Οι βρισιές έφερναν πάντα δυσάρεστες συνέπειες, όπως τιμωρία, ή υπήρχαν και οφέλη; Τι γίνεται με τις συνεχείς εμπειρίες των ανθρώπων που βρίζουν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους; Εξάλλου, η έρευνά μας δείχνει ότι οι βρισιές μπορεί μερικές φορές να βοηθήσουν τους ανθρώπους να δεθούν μεταξύ τους.

Είναι πιθανό ότι υπάρχει παρόμοιο μοτίβο μνήμης με αυτό της μουσικής – θυμόμαστε και μας αρέσουν καλύτερα τα τραγούδια που ακούγαμε κατά την εφηβεία. Αυτό συμβαίνει γιατί, όπως και η μουσική, οι βρισιές αποκτούν νέο νόημα στην εφηβεία. Γίνεται ένας σημαντικός τρόπος να ανταποκριθούμε στα έντονα συναισθήματα που έχουμε κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και μια πράξη που σηματοδοτεί την ανεξαρτησία από τους γονείς και τη σύνδεση με τους φίλους. Έτσι, οι βρισιές και τα τραγούδια που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μπορεί να συνδεθούν για πάντα με σημαντικές και άκρως αξέχαστες εμπειρίες.

Ένα τελευταίο σημείο που πρέπει να εξεταστεί είναι αν η βρισιά θα αρχίσει να χάνει τη δύναμή της εάν γίνει πιο κοινωνικά αποδεκτή και έτσι χάσει την προσβλητικότητά της. Προς το παρόν, πάντως, η βρισιά σίγουρα παραμένει αγένεια και χοντράδα.t

Από Τα Νεα

Γλώσσα, Η Ζωή μας σήμερα, Σχέσεις Χωρίς σχόλια »